________________
૨૯૪
વિશ્વોદ્ધારક શ્રી મહાવીર રહેતી હતી અને પાવામાં મદલ જાતિ વસતી હતી. જેમાં ગ્રન્થોમાં જણાવ્યા અનુસાર ભગવાન મહાવીર સ્વામીની નિર્વાણભૂમિ–પાવામાં પણ મલ જાતિ જ વસતી હતી. કેમકે ભગવાન મહાવીર સ્વામીના. નિર્વાણ પછી કાશી કેશલનાર નૃપતિઓ તેમજ નવ મલ જાતિના અને નવ લિચ્છવી જાતીના નૃપતિઓએ ભગવાન મહાવીર સ્વામીરૂપી. ભાવદીપક ઓલવાતાં દ્રવ્ય દીપકરૂપે દીપોત્સવી પર્વની શરૂઆત કરી. આમાંથી કાશી કેશલના રાજાઓ જાણીતા છે. લિચ્છવી નૃપતિઓ પણ ભગવાન મહાવીરના મામા અને લિચ્છવી જાતિના નૃપતિ ચેટકના - સામંત હતા. પણ મલ જાતિના ( ટીક નં. ૧૨ તથા ૧૩ જુઓ) રાજાએ તો પાવાનિવાસી મલ જાતિના જ રાજાઓ હવાને સ ભવ છે. આ પરથી પાવામાં મલ જાતિ વસતી હેવા સંબંધમાં જન અને બૌદ્ધ બને તો પરસ્પરના પૂરક લેખાય અને ભગ્ન જાતિના નિર્દેશ પિરથી એમ અનુમાન બાધવાને કારણ રહે છે કે કતિ ભંગદેશના નામ પરથી જાતિને એ નામ મળ્યું હોય અથવા જાતિનો ભગ્ન નામ પરથી એ દેશ ભંગના નામે ઓળખાયલ હેય. આ પ્રદેશની સીમા, ઉપર
૧૨ શ્રી. જૈન વે. કેન્ફરન્સ હેરડ. શ્રીમન મહાવીર સચિત્ર mon's y, 344. Political Eistory of India P. 93
જેમ અવંતિપતિ ચંડપ્રદ્યોતના પૂવ જે કાશીમાંથી ઊતરેલા છે તેમ મગધપતિ શ્રેણિકના પૂર્વજો પણ કાશીમાંથી ઊતરેલા છે (ઉપર પૃ. ૨૬૮ ટી. ન. ૧ તથા પ્રાચીન ભારતવર્ષ ભાગ ૧, પૃ. ૯૭) અને આ શિપતિઓ તથા પાસેના કેશલ પ્રાંતના કેટલાક ક્ષત્રિયે આ જતિના કહેવાતા. તાત્પર્ય કે, અવ તિ, કાશી તથા કેશલમાં મલ જાતિના ક્ષત્રિયો વસતા હતા (શ્રેણિકના પિતા પ્રસેનજીતને મગધદેશ તે વારસામાં મળ્યો હતો જેથી તેણે રાજગાદી કાશીમાંથી. ફેરવીને મધમાં પ્રથમ કુસુમપુરે અને પછી રાજગૃહીમાં કરી હતી).. ( ૧૩ ઉપરની ટીકા ન. ૧૨
