________________
* ૩૪૭
સંસારનાં મૂલ્ય આપણે સંસાર–નાટકના વિવિધ ભાવો જગવત દાને સંપાઈ ન જતાં, તેના સારભૂત તો સારવીને વધારે શાંત અને વ્યાપક રીતે જીવવુ જોઈએ. .
સંસારમાં માનવીને નડતાં સુખ-દુઃખના પ્રસંગેનું મૂળ કારણે, તે તે પ્રસંગને બે પિતાના જ શિરે વહેરી લે છે તે છે. નહિતર સૌન્દર્ય શ્રી ભર વસતિની વિદાય વેળાએ માનવ જગતમાં શોકને સાગર શા માટે નથી ઊછળતો? ને પિતાના ઘરને એક બિલાડે મરી જાય છે તે માનવીની આંખમાં અશ્રુનાં પૂર કર્યાથી આવે છે. એક રીતે માનવી સ્વાથી છે ને તેથી તેના સ્વાર્થના પ્રત્યાઘાત રૂપે તે દુઃખનાં મોજામાં સપડાય છે. દુઃખ અનુભવે છે. જ્યારે સમય શ્રી મહાવીર કહેતા, “વિશ્વમાં મળો, વનસ્પતિ ને વાયુના દિલની કવિતા.' વાંચતા બનો, પૃથ્વીના હૈયે રમતા જીવોથી મત્રી સાથે, કેઈથી દૂર ન રહે, જે આત્મધન મેળ્યું છે તે છૂટે હાથે વેર.' , શ્રી વીરનાં વચન પ્રમાણે પગલાં ભરવાથી આ સંસાર સાથે આપણો સંબંધ ઘણો જ સત્ય પ્રકારનો અને વ્યાપક થાય. ફળ લની જેમ જીવનની આપણી સુધી પણ પરની દુનિયાને શાન્ત કરવા ફરતી થાય. અને એ રીતે આપણામાં આત્મ–સંતેષની ઊમિઓ આકાર લે. આવાગમનના સ્વભાવવાળા પદાર્થોને પક્કડમાં રાખવાની આપણું હઠભરી પ્રવૃત્તિઓને કારણે સંસાર સુખ–દુઃખમય. જણાય છે. જતા-આવતાને નેહભીની નજરે આવકાર ને વિદાય આપવાની વૃત્તિઓ આપણું અંતરમાંથી જાગૃત થાય તે સંસારના. તખ્તાનું આખુ એ સ્વરૂપ બદલાયેલું માલુમ પડે. - - જે ખળભળાટ છે તે માનવ-જગતમાં જ છે. અન્ય પ્રાણીએની દુનિયામાં તેવું કાંઈ નથી. કારણ? માનવીને માલિક બનવું છે તેમ તેનાથી થવાતુ નથી, અને તે વગર વાંકે સુખ–દુઃખમાં. મદબદે છે. “ ત્યાગવાથી જે મળે છે, તે સંચય કરવાથી મળતુ* *
