________________
૩૩૦
વિશ્વોદ્ધારક શ્રી મહાવીર કેવી રીતે અસ્તિત્વમાં આવી અને એ કેટલી સાચી છે એ પ્રશ્ન અત્રે અસ્થાને છે. આપણે શ્રી વાસુપૂજયની કલ્યાણકભૂમિનો જ સ્થળનિયેય વિચારવાનો હતો, અને પ્રાચીન સમયનાં અંગ અને ચંપાનગરીનાં સ્થાન છે. ઇ. મહાક્રોશલમાં ગણાતાં હતાં, એ ઉપરનાં પ્રમાણેથી સુસ્પષ્ટ જ બને છે. વળી જેમ પ્રિયદર્શી સમ્રાટે ઊભા કરેલ શિલાલેખનો અફર અને અકાટય પુરાવો મળી રહે છે તેમ બીજી બાજુએ પણ નગદસત્ય છે કે, અનેક સાહિત્યિક પુરાવાઓ અને કાલ્પનિક અનુમાન કરતાં તો માત્ર એકાદ બે શિલાલેખીય પુરાવા હોય તો પણ તે વિશેષ વજનદાર ગણાય છે. તેમાં અને શિલાલેખીય પુરાવા તો છે જ, તે ઉપરાંત તે પુરાવાને સમર્થન આપતા સ્થળસૂચક અડગ અને અચળ પાર્વતીય ખડક ઊભો ઊભે. છડી પોકારતો નજરે પડે છે એટલે તે નિર્ણય નિઃશંક બને છે.
