Vihar Varnan 1 2 3

Author(s): Punyavijay
Publisher: Punyavijayji

Page 7

૨૪૪ ]
જ્ઞાનાંજલિ
કાતંત્ર વ્યાકરણના પ્રથમ પાદની પાટી આ રીતે ગોઠવવામાં આવે છે:-fથો વર, સમામનાયા, ત્રેત્રે ચતુર તિયા, ઢૌ સવેરા, વશે સમાન, તેવુ યુધવા, વરળો વરશો, નગ્ન સવરો, પુરવોરવવા, પારો વર્ષા, સરોવરળો, વળગે નામિ, રાવેન, સંધ્યાં, કવિ નારું, विण जे नाभि, ते वरगा पंचो पंचिआ, वरगां गाउ, प्रथम दिवटिया, श्री शखो सारांशिया, ગોરાનોલ, વતોળે, અનુસાર સંલા, નિનાંપિનમઃ ૭ ધાસંધા, ખેરેસવા, ૩વમળ ચલોવાના |
ઉપર ||૬॥ ૐ નમ: સિદ્ઘ આદિની જે પાટી જણાવી છે તેને સૌ કોઈ ગોખે ગેખાવે જાય છે, પણ કોઈ ને આખી જિંદગીમાંય ખબર નથી પડતી કે આ શું છે? આ પાટીમાંને કઈ કઈ અશ મને સ્પષ્ટ નથી સમજાતેા તેમ છતાં એ પાટી જોડણીરૂપ છે એ સ્પષ્ટ દેખાય છે. જેમ કે— પ્રારંભમાં એ લીટી છે, તે પછી ભલે મીંડુ અને એ પાણુ છે. પછી ચોટલીવાળા ઉકાર છે. (દેવનાગરી લિપિમાં ઉકાર ઉપર પાંખડું તાણવાથી એકાર બને છે. જેમ કે ૩. તેના ઉપર અચદ્રાનુસ્વારરૂપ પોઢિયા ખેઠે છે. તે પછી વીંટલારૂપ ન છે, આગળ મૈં છે અને તેના આગળ બે લાડવારૂપ વિસ છે. પછી TM છે અને તેની પાછળ કુંડાળીરૂપ હસ્ત પ્રકાર છે, તે પછી માં ઘ ોડેલા છે. એના ઉપર અનુસ્વારરૂપ છોકરા બેઠા છે. આગળ પૂર્ણવિરામસૂચક લીટી છે જે ૐની સાથે જોડાઈ ગયેલ હાવાથી ઉપર બેઠેલ અનુસ્વારરૂપ છેકરાએ હાથમાં ડાંગ પકડેલી હોય તેવી લાગે છે. ત્યાદિ વિચાર કરતાં એ સ્પષ્ટ જણાય છે કે આ પાટી જોડણીરૂપ અને લિપિના આકારસૂચક છે.
કાતંત્ર વ્યાકરણનાં સૂત્રેાવાળી પાટી મૂળ સૂત્રેાનું રૂપ વિકૃત થઈને બનેલી છે. વાસ્તવમાં એ सिद्धो वर्णसमाम्नायः । तत्र चतुर्दशादौ स्वराः । दश समानाः । तेषां द्वौ द्वावन्योन्यस्य સાઁ | પૂર્યો હ્રસ્વઃ । વો યોઃ । ઇત્યાદિ સૂત્રેા છે.
ઉપર સ્વરની પાટી આપી છે તેમ વ્યંજનની પાટી પણ છે. એને સ્વરની સાથે જ શીખવવામાં આવે છે. ગૂજરાતની ગામઠી નિશાળમાં આ પાટી તેા ભણાવવામાં આવે છે. એમાં અને મારવાડની પાટીમાં સહેજ અંતર હશે ખરું. એ પાટી આ પ્રમાણે છે:—
કક્કો કેવડા, ખખ્ખા ખાજેલા, ગગ્ગા ગારી ગાય વીયાણી, ધધા ઘરટ પલાણ્યા જાય, નની ( ૩ ૪ એ) આમણુ દુમેણા, ચચ્ચા ચીની ચેાપડી, છછા વિદેયા પાટલા, જજ્જો જેસલવાણીએ, ઝઝે ઝાળી સારીખે, ઞઞીએ ખાંડા, ટટ્ટો પેાલિખાંજી, ઠઠા ઠેબર ગાડુ, ડડ્ડા ડામર ગાંઠે, ઢઢા સું! પૂછે, ણેા તાણા સેલે, તત્તો તાવે તે લે, થથા થૈ રખવાલી, દદીએ દીવટો, ધધીએ ધાલુકા, નની ધુલાયસે, પપ્પા પેાલી પાટે, ફ્રા ગડે જોડે, બખ્ખા માંહે ચાંદણું, ભભીએ ભાટ મૂલે નરે, મમીએ મેાચક, યયીએ જાડા પેટકા, રાયરા કટારમલ, લલ્લા ઘેાડે લાતવા, વત્રા વિગણુ વાસ દે, શશા કેાટા મરડી, ષષે! ખૂણે ફાડીએ, સાસે ૬તી લેાક, હાહાલા હરિણેકલા, લાવે. લગ્ઝિ દો પણિહાર, ખણીઆ ખાટક મેાર, પાલે બાંધ્યા છે ચેર, મોંગલ મહાશ્રી, દે વિદ્યા પરમેસરી.
શ્રીમાન રાજેન્દ્રસૂરિએ કલ્પસૂત્રના ભાષાંતરમાં ઉપરાક્ત પાટીઓના અર્ધાં આપ્યા છે, એ મે જોયા, પણ મને એ બધા બધએસતા લાગ્યા નથી. કેટલાય તાણી તૂસીને કાઢેલા એ અર્થ છે.
પહેલી પાટીને અર્થ આ પ્રમાણે એમાં આપ્યા છેઃ એ લીટી-જીવની એ રાશિ છે સિદ્ધ સંસારી, ભલે—અરે જીવતુ સિદ્ધની રાશિમાં ભળવા ઇચ્છે છે. મીંડુ–સંસાર ઊંડા કૂવા છે. તેમાંથી તુ નીકળવા ઇચ્છે છે. બડ બિલાડી–સ'સારમાંથી જ્વને કાઢવા માટે એ બિલાડી છે. એગણુ ચેાટીએ માથે પાડીએ -ચૌદ રાજલાકની ચાટી ઉપર સિદ્ધના જીવ રહેલ છે. નને વીટલે-જીવ તું કામબાગથી વીંટળાયેલા