Tulsi Shabda Kosh Part 01

Author(s): Bacchulal Avasthi
Publisher: Books and Books

Page 538

526
तुलसी शब्द-कोश
निधान : सं०पु० (सं०) । (१) आकर, खानि । 'भूतल भूरि निधान ।' मा० १.१ (२) कोष, धनागार । 'अगुन अनूपम गुन निधान सो ।' मा० १.१६.२ निधाना: निधान । मा० १.४४.२
निधानु : निधान + कए० । एकमात्र आकर या कोष । मा० २.५८; १.२७.८ निधि : सं० स्त्री० (सं०पु० ) । (१) आकर, कोष, खानि निधान । मा० ७.६७ ख (२) आश्रय - - जैसे, जलनिधि आदि (३) समुद्र । 'भव निधि तर नर बिनह प्रयासा ।' मा० ७.५५.६ (४) दे० नवनिधि | 'बिधि निधि दीन्ह लेत जनु छीने । मा० २.११८७
1
निनारी : वि० स्त्री० | पृथक् विशिष्ट, विलक्षण | 'अवधपुरी प्रतिभुवन निनारी ।'
मा० ७.८१.६
निनारे : वि०पु० ० ब० । विलक्षण, अलग, असम्पृक्त, विभक्त । 'उर बिहरत छिन छिन होत निनारे ।' कृ० ५६
निपट : क्रि०वि० । नितान्त, सीमान्त तक, अत्यन्त । 'बिबरन भयउ निपट नरपालू ।'
-
मा० २.२६.७
निप, हि : नितान्त ही, केवल । 'निपहि द्विज करि जानहि मोही ।' मा० १.२८३.१ 'निपटहि डाँटति निठुर ज्यों ।' कृ० १४
निपात: सं०पु० (सं० ) । पतन, विनाश । 'मन जात किरात निपात किए ।' मा० ७.१४.७
निपात: आ० ए० । मार गिराता हूं । 'सानुज निदरि निपातउँ खेता ।' मा० २.२३०.७
निपातत: वकृ०पु० । ढहाता-ते । 'रूख निपातत खात फल ।' रा०प्र० ५.५.१ निपाता : भूकृ०पु० । (१) मार गिराया । ' रथ तुरंग सारथी निपाता ।' मा० ६.६५.२ (२) काट डाला । 'जिन्ह कर नासा कान निपाता ।' मा० ६.५.६ निपाति : पूकृ० । ढहाकर, ध्वस्त करके । 'ताहि निपाति महाधुनि गर्जा ।' मा० ५.१८.८
निपाते : भूकृ०पु०ब० । ढहा दिये, मार गिराये । 'जातुधान जूथप निपाते बात-जात हैं ।' कवि० ६.४१
निपुन: वि० (सं० निपुण) । (१) दक्ष, कुशल । 'परुसन लागे निपुन सुआरा ।'
मा० १.६६.७ (२) विवेकशील अवसरोचित कार्य कुशल । 'बुद्धि बल निपुन कपि ।' मा० ५.१७ (३) सतर्क, सावधान । नयन निपुन रखवारे ।' कृ० ५६ ( ४ ) सार ग्राही, द्रष्टा । ' तत्त्वविचार निपुन भगवाना । मा० १.१४२.७ (५) तात्त्विक, तीव्र एवं यथार्थ । 'नेम पेम निज निपुन नबीना ।' मा०