Tattvarthadhigam Sutra Part 02

Author(s): Bhavyadarshanvijay
Publisher: Shripalnagar Jain S M Derasar Trust

Page 268

243 सूर्व 19] . स्वोपभाष्य-टीकालङ्कृतम् जैनानां नास्त्येव मोक्ष इति / अत्रोच्यते-द्विविधः कर्मपरिपाकहेतुर्भगसपना वद्भिरुक्तः-स्थितिक्षयस्तपश्च / तत्र प्रणिधानादिगमनमन्तरेण कर्मक्षयः स्थितिक्षयात् / यथोक्तं (अ० 8, मू० 15-18)-" आदितस्तिमणामन्तरायस्य च त्रिंशत् सागरोपमकोटीकोट्यः परा स्थितिः, सप्ततिर्मोहनीयस्य, नामगोत्रयोविंशतिः त्रयस्त्रिंशव सागरोपमाण्यायुष्कस्य" इति च / स्फुटमिदं प्रणिधानमन्तरेण स्थितिक्षयात् कर्मविनाशः / तथा अपरं कर्मक्षपणार्थमहता दर्शितं तपो द्विविधम्-अभ्यन्तरं बाह्यं च / एकैकं चापि पइभेदम् / लोके परसमयेषु च यत् प्रथितं तत् तपो भवति बाह्यम् / अभ्यन्तरमप्रथितं कुशलजनेनैव तु ग्राह्यं तथैतदागोपालाङ्गनादिजनप्रसिद्धमशुभकर्मक्षपणकारीति / रात्रावभोजनं चैकभोजनं निष्प्रतिक्रियत्वं च रोमनखधारणं वृक्षमूलवीरासनादीनि अज्ञातपिण्डपातोत्थादप्रतिबद्धमटन __ मामरणात् / अदर्शनधावनचीवरधारणभूकाष्ठशय्याश्च इत्येवमादयः कायस्य तपोलक्षणम् " क्लेशा ननु प्रसह्यन्ते सर्वैरपि पापण्डिभिः / अतस्तपस्तद् भवति सिद्धं दुःखसहनार्थितालक्षणं सुखेऽनादरस्तपः कष्टं देहत्यागो वीर्योद्यमौ च विषयेष्वसङ्गत्वं स्वात्मवशीकरणं च / प्रियधर्माणां च वीर्यसञ्जननं कायक्लेशस्य गुणाः प्रभावना ध्यानदाढ्यं च / __ ततश्चैवं प्रमाणयतो मायामनवीयस्य 'आर्हतानामात्मसन्तापनाद्युपक्रमवितपसः सार्थकता " शेषवैयर्थ्यम्' (पृ० 242) इति लोकविरोधिनी प्रतिज्ञा / लोके त्वविगानतो. ऽनशनादितपः प्रसिद्धं कर्मक्षयकृत , तदपद्वानस्य परिस्फुट एव लोकविरोधः। तथा मध्यामादुपर्योदना दि न भोक्तव्यं बुभुक्षितेनापि / रात्रौ च कालोपस्थायिभिक्षुदर्शननिमित्तगर्भपातादीनां च दर्शनान्न भोक्तव्यं इति / कालविशेषाश्रयणेन नीरुजस्यापि अशनप्रतिषेध उक्तो. वृक्षमूलासेवित्वनिष्प्रतिक्रियत्वादि च कायक्लेशलक्षणं तपः स्वागमेऽभ्युपेतमिति / अतस्तपोऽकिश्चित्करमित्यागमविरोधः / तथा सर्वज्ञप्रणीतागमानुसारिलोचमौण्ड्यातापनोदिकः कायक्लेशः प्रतिविशिष्टेष्टफलः आगमचोदितत्वे सति कायक्लेशत्वाद् वृक्षमूलासेवित्वनिष्प्रतिक्रियादिवत् / अन्यजन्मकृतकर्मफलोपमोगित्वादिति यद्यन्यजन्मकृतं ददाति स्वतन्त्रसेवनोपभोक्तुः कश्चिद् व्यापारः, ततो द्रव्य-क्षेत्र-काल-भावनिरपेक्षत्वादसिद्धो हेतुः / नहि किश्चिदपि द्रव्यादिनिरपेक्षं फलमिष्टं जैनेन्द्रैर्येनं कर्मणां विपाकोपशमावात्मचेष्टापूर्वको, न तु यादृच्छिको / अतः कथं व्यर्थता लोचमौण्ड्यादिक्रियायास्तदुदयहेतुकायाः / / यथोक्तम् " यदि भाग्यं फलहेतु-ननु विफलो हेतुनाऽप्यनुपदेशः। न्याय्या पाचयति नृणा-मीहा पुण्यं हि सापेक्षम् // १॥-आर्या 1 दिकाय' इति - पाठः / 2 'यतः कर्म' इति ङ-पाठः / 3 ' यादृच्छिकादिवत् ' इति च-पाठः /