________________
- શ્રી તારંગા તીર્થ. આ બદ્ધની પ્રસિદ્ધ ગાથા તારા દેવીના લેખમાં છે. લેખમાં સંવત-મિતિ નથી તથાપિ લિપિની પ્રાચીનતાને વિચાર કરતાં તે વિક્રમની સાતમી યા આઠમી સદીમાં લખાયે હશે એમ જણાય છે. આની પાસે જ એક જૂનું મકાન છે, જેમાં મુકુટ ધારિણું ઉભી મૂતિ છે જે ઘણું કરીને બૌદ્ધ ધર્મના કેઈ દેવ વિશેષની હશે એમ લાગે છે.
એક બીજું પણ બૌદ્ધ-સ્મારક તારંગા પર્વત પર છે જે આજ કાલ “જોગીડાની ગુફા” ના નામથી ઓળખવામાં આવે છે. આ ગુફા દ્ધોની છે અને હજી પણ તેમાં બુદ્ધની મૂતિઓ બેઠેલી જોવાય છે. આ ગુફા બૌદ્ધ-ભિક્ષુકોને ધ્યાન કરવાનું સ્થલ છે. આ ગુફા ઉપરના ગઢની બહાર વાયવ્ય કેણમાં લગભગ અરધા માઈલને છેટે આવેલી છે.
ઉપરનાં બને દો બૌદ્ધ ધર્મનાં છે, અને તેથી એમ માનવાને કારણ મળે છે કે–અહિં બૌદ્ધનું આધિપત્ય હોવું જોઈએ. કિન્તુ એક વાત વિચારણીય છે કે–તારાદેવી અને બૌદ્ધ ગુફા વગેરે જે બૌદ્ધ સ્મારકે છે, તે સર્વ ગઢની બહાર છે. ગઢની અંદરના ભાગમાં બૌદ્ધ લેકને પગ પેસારે નહિ હોય. - આ ઉપરથી એમ જાણી શકાય છે કે–સાતમી આઠમી સદીમાં તારંગા ઉપર બૌદ્ધ સત્તા હશે ખરી કિન્તુ તે પહેલાં અને ત્યાર પછી ૫૦૦ વર્ષ સુધી આ પર્વત કેના કબજામાં હતા? અને કુમારપાલ મહારાજાએ મંદિર બંધાવ્યાં તે
