________________
શ્રી તારંગા તીર્થ,
કુમારપાલ મહારાજાની તીર્થસ્થાપના.
તારંગાને ઈતિહાસ વિશેષ રૂપમાં તેરમી સદીથી શરૂ થાય છે. અને તેને સૂત્રપાત કર્તા ગુર્જર દેશના મહારાજાપરમહંત-કુમારપાલ અને ગુર્જર-વિદ્વાનનાં મુખ ઉજજવલ કરનાર મહાન જૈનાચાર્ય શ્રી હેમચન્દ્રાચાર્યજી છે. જૈન ધર્મના પરમ સહાયક ગુર્જરભૂમિના પુત્રરત્ન રૂપ આ બને મહાપુરૂષોએ આ પર્વત ઉપર ભગવંત અજીતનાથની સ્થાપના કરીને પિતાના યશેદેહને અછત બનાવ્યું છે, તેમજ પિતાનાં પુણ્યનામેને ચિર સ્મરણય કર્યો છે. આ બીના માત્ર જૈનોને જ નહિ કિન્તુ ગુજરાતી માત્રને અભિમાન ઉત્પન્ન કરે તેવી છે.
ગુર્જર મહારાજા કુમારપાલે શાકંભરી નગરીના અણુંરાજ રાજાને હરાવવાને મરૂ દેશના દુર્જયગઢ ઉપર ૧૧ વખત ચઢાઈ કરી પરંતુ તે ગઢની ચારે બાજુ બે બે જન સુધી બાવળ અને બેરીના વનની ઝાડી આવેલી હતી અને તેથી તેનાથી તે લઈ શકાય નહિ. તેથી કઈ સાતિશય દેવની સહાયતા લેવાની તેની વૃત્તિ થઈ. આ વાત તેણે પોતાના મંત્રિવાગભટને જણાવી. તે સાંભળી મંત્રિએ કહ્યું કે “મહારાજ! અહિં પાટણ મળે મારા પૂજ્ય પિતાશ્રી, ઉદયન મંત્રિના કલ્યાણાર્થે મેં કરાવેલી, દેવકુલિકામાં છાડાશેઠની ભરાવેલી અને શ્રી હેમચન્દ્રાચાર્યજી દ્વારા પ્રતિષ્ઠિત કરાએલી શ્રી અછતનાથની પ્રતિમા છે. તેને મહિમા જગતમાં અતિ અદ્ભુત છે. તેની પૂજા–ભક્તિ વડે આપને અવશ્ય
