________________
૧૪૦
સુખ દર્પણ-શ્રાવિકા.
તેથી એ ટીમ દ્રામાં માથેરાન જવા માટેની આગળ કરતાં ઘણીજ સારી સગવડ થઈ પડી છે. ચોમાસાના ચાર મહિના એ સ્ટીમ ટ્રાવે બંધ રહે છે અને બાકીના આઠ મહિના સુધી દરરેજ નેરળથી બે દ્રામ માથેરાન જાય છે અને બે ટ્રામ માથેરાનથી નેરળ આવે છે. ટ્રામનો એ રસ્તા પાસેનાં નાનાં મોટા ચઢાણ તથા ટેકરીઓ પર થઈને ગયેલો છે અને માથેરાનના પર્વત પર અનેક સ્થળે વાંક લેતો ઠેઠ શિખરભાગમાં પહોંચે છે. ગ્રામમાં બેસીને જતાં એક બાજુએ પર્વત અને બીજી બાજુએ ઉંડી ખીણ દષ્ટિગોચર થાય છે અને તેથી પ્રવાસી પ્રેક્ષકોને કાંઈક ભય પણુ લાગે છે; પરંતુ અંતે શિખરભાગમાં પહોંચી ગયા પછી ત્યાંના વનરક્ષરાજીવાળા રમણીય ગિરિપ્રદેશને જોઈને હૃદયમાં એક પ્રકારના સ્વાભાવિક આનંદનો ઉદ્દભવ થવાથી તે ભયનું વિસ્મરણ થઈ જાય છે. મહાબળેશ્વરના શિખર વિસ્તાર સાથે સરખાવતાં માથેરાનના શિખરને વિસ્તાર બહ ઓછો છે, છતાં પણ એકંદર રીતે જોતાં મહાબળેશ્વરથી બીજે નંબરે માથેરાન આવે તેમ છે અને શીતલતાના ઉપભોગ માટેનું મુંબઈથી નજદીકમાં આવેલું એ એક અત્યંત ઉત્તમ સ્થાન છે.
જે વેળાયે માથેરાન જવા માટે નેરળ સ્ટેશનથી ટીમ દ્રાવેની વ્યવસ્થા નહોતી, તે વેળાયે નેરળ સ્ટેશનથી , પાલખી, જિનરક્ષા અને માચી ઈત્યાદિ વાહનોની સહાયતાથી લેકે ત્યાં જતા હતા અને અત્યારે પણ ચોમાસામાં સ્ટીમ દ્રામના અભાવના સમયમાં એ સાધનોઠારા જ ત્યાં જઈ શકાય છે. આ કારણથી માંસામાં એ સર્વ સાધન પણ નેરળ સ્ટેશન પર તૈયાર રહે છે. માત્ર એ સાધનોના ઉપગમાં પૈસા વધારે ખર્ચવા પડે છે.
માથેરાન ગામ સ્ટેશનથી વધારે દૂર નથી, તથાપિ સમસ્ત ગિરિશિખર પર મુંબઈના મોટા મોટા ધનાઢય નેટિવોના તથા યુરોપીયન લોકના બંગલા થોડા થોડા અંતર પર વૃક્ષરાજીમાં સર્વત્ર પ્રસરેલા છે. મહાબળેશ્વર પ્રમાણે આ સ્થાનમાં પણ મુંબઈ તથા અન્ય સ્થાનના લેકે આઠ મહિના હવા ખાવા માટે આવે છે અને તેમાં ઉનાળાની સીજનમાં એટલે કે મે અને જૂન માસમાં તો એ સ્થાન દેશી અને પરદેશીઓ વડે ઉભરાઈ જતું દેખાય છે. સ્ટેશનથી અલ્પ અંતર પર બજાર છે અને બજારની પાસે જ એક રામમંદિર છે. એ રામમંદિરમાંની શ્રીરામચંદ્ર, લક્ષ્મણ, તથા સીતા દેવીની મૂર્તિઓ અત્યંત સુંદર તથા પ્રેક્ષણીય છે. બજારથી વાયવ્ય કેણુમાં લગભગ બે કે અઢી માઈલ પર “મેલેસ્ટિંગ” નામક પાણીને પ્રખ્યાત કરે છે અને એ ઝરાનું પાણી ઘણું જ સારું તથા ગુણકારક હોવાથી માથેરાનમાં પીવા માટે બહુધા એ ઝરાના પાણીને જ ઉપયોગ કરવામાં આવે છે; અને બજારથી દક્ષિણે લગભગ સવા માઈલ પર એક મોટું તળાવ બાંધવામાં આવ્યું છે, તે તળાવના પાણીના બીજા કામમાં વપરાશ થાય છે. માથેરાનના શિખરનો ઘેરાવો મોટો ન હોવાથી ત્યાંની સડકે પણ તેટલા પ્રમાણમાં સાંકડી છે અને તેથી ત્યાં ઘોડાગાડી તથા બળદગાડીને ઉપયોગ કરવા દેવામાં આવતું નથી. માત્ર બાઇસિકલ તથા માણૂસવડે ખેંચાતી જનરક્ષા નામની જાપાની પદ્ધતિની હાથગાડીઓનો ઉપયોગ કરવાની છુટ છે. ત્યાંની સર્વ પ્રકારની વ્યવસ્થાને અધિકાર સુપરિન્ટેન્ડેન્ટના હાથમાં રહેલે છે એટલે તેની ઓફીસ ત્યાં કાયમ રહે છે; છતાં સુપરિન્ટેન્ડેન્ટની ઑફીસ ઉપરાંત ત્યાં પોલીસ સ્ટેશન, હોસ્પિટલ, પી. ડબલ્યુ ખાતાનો સ્ટોર, ઇંગ્લિશ ચચ, અંગ્રેજોનું કબ્રસ્તાન, જિમખાનું, રેસકોર્સ, લાયબ્રેરી ઇત્યાદિ પણ છે અને ઉનાળામાં ગુલાબી જીલ્લાના કલેકટર સાહેબનું મકામ પણ માથેરાનમાં રહેતો હોવાથી તે વેળાયે કલેકટર સાહેબની જૂદી જૂદી ઓફિસે પણ ત્યાં આવે છે અને એથી એક પ્રકારે માથેરાનની સર્વ પ્રકારની વ્યવસ્થા બહુજ સારી રહી શકે છે. ગિરિશિખરના અંતિમ ભાગમાં ભ્રમણ કરીને વાયુસેવન કરવા માટેનાં અને ઉંચી ટેક
