________________
શ્રી જગત..
૧૪૫
કરીશું નહિ. કારણકે ચારિત્ર્યનું ખરું લક્ષણજ લેવડ–દેવડમાં છે અને તેની ખીલવણું એજ કેળવણુનું લક્ષ્યબિન્દુ છે. ભારતવર્ષનું પ્રાચિન ગૌરવ, પ્રાચિન વિભૂતિ, સ્વતંત્રતા, સામાજીક બંધનના ત્રાસમાંથી છુટકારો એ સર્વને ઉપાય કેળવણજ છે. રાષ્ટ્રીય પુનરૂદ્ધારનું સાધન એજ છે કે સ્ત્રી અને પુરૂષ સાથે રહીને સંપથી કાર્ય કરવું,
હૃદયના ઉંડા ખુણમાં જોતાં સ્ત્રીઓને કેળવણી આપવાની પુરૂષોની ઈચ્છા છેજ નહિ. તેઓ બીએ છે, ગભરાય છે... જ્યાં હજુ કેળવણીની શરૂઆત થઈ નથી તે પહેલાં તો તેમને બીક લાગે છે કે રખેને પોતાની સ્થિતિ ઉતરતી થઈ જાય. રખેને તેઓ પ્રભુ મટી સેવક થઈ જાય. ખરૂં જોઈએ એમ છે કે તેમનામાં અદેખાઈજ છે. બાકી જે માગે પુરૂષોની બુદ્ધિને-આત્માને વિકાસ થતો હોય તે માગ અબળા માટે શું કરવા બંધ રાખ ? આત્માને વિકાસ કરવાની જરૂર તો રુમી-પુરૂષ બન્નેને સરખી છે. જે કાલિદાસ, ભવભૂતિ, શેકપીઅર, બાઈરન, બેકન વિગેરે મહાન સાહિત્યકારેના લખાણેથી તેમને લાભ થતો હોય તે તેનાથી સ્ત્રીએને હાનિ થશે એમ શા માટે ધારવું ? દુનિયાના વ્યવહારમાં, નોકરી ને ધંધામાં, વેપારમાં, રોજગાર કરવામાં અને કુટુંબની જવાબદારી ઉઠાવવામાં આ શિક્ષણને લીધે પુરૂષો અયોગ્ય નથી થતા તો સ્ત્રીઓને ઘરધંધો કરવામાં, બાલક ઉછેરવામાં, પુરૂષોને ઉની ઉની તાજી રસોઈ જમાડવામાં તેવું શિક્ષણ શા માટે આડે આવે. કદાપિ કઈ દાખલા અપવાદ રૂપ બનશે કે જેમાં કેળવણીને દુરૂપયોગ થતો જણશે, પણ તેના મૂળ કારણે બીગ્ન ઘણાં હશે. -- સ્ત્રીઓને સુશિક્ષિત કરવા માટે સરલ માર્ગ એ છે કે, પ્રાથમિક શાળાઓની સંખ્યામાં ધારે કર, માધ્યમિક શાળાઓ નવી કાઢવી અને તેને અંગે સ્ત્રીઓને માટે ટ્રેનિંગના વર્ગ ઉઘાડવા તે સાથે પરગામની છોકરીઓને અગવડ ન પડે તે માટે જરૂરીઆત પ્રમાણે બોડગે કાઢવી એ સૌ જરૂરનું છે. સારાં પ્રતિષ્ઠિત કંબોમાં પૈસા લઈને બોર્ડસ રાખવાની પદ્ધતિ આપણું દેશમાં કાઢવાની ઘણી જરૂર છે. સ્ત્રી કેળવણીનો પ્રચાર કરવાના આ માર્ગ વ્યવહારે જણાય છે.” - હવે આ કામ ઉપાડી લેનાર સ્ત્રીઓ મળવી જોઈએ. પ્રતિષ્ઠિત કુટુંબની સ્ત્રીઓ જે પહેલ કરશે તોજ બીજા બહાર પડી શકશે. જે બાળલગ્ન રહેશે તો બાળવિધવાઓ પણ રહે વાની. જે તેમને ફરી ગૃહસ્થાશ્રમ માંડવાની ઈચ્છા ન હોય તે, તેમની શક્તિનો-બુદ્ધિનો ઉપયોગ કરવાનો તેમના માબાપાએ માર્ગ કરી આપવો જોઈએ. એટલે પ્રસંગ આવે જનસમાજની સેવા કરી તેઓ ઉપયોગી જીવન ગાળી શકે. વિધવાનું જીવન એક મોટી મિલકત છે. તે વ્યર્થ ફેંકી દેવા માટે નથી. ઉલટું તેમનું જીવન દેશને વધારે ઉપયોગી, કિમતી અને પૂજનીય છે. ભારતમાતાનું તે પણ સંતાન છે અને તે માતાની સેવા તેમણે કરવાની છે. આ ભાવના જાગ્રત કરીને વિધવાઓ માટે અને અનાથ સ્ત્રીઓ માટે આશ્રમ કાઢવાની જરૂર છે.
alી–જરાત.
એક વીરમાતા–દીલી ખાતે જાણીતા બેરીસ્ટર મી. અસફઅલીને ઈન્ડીયન ડીફેન્સ એકટની રૂપે હાલ પકડવામાં આવ્યા ત્યારે તેમનાં માતાએ જણાવ્યું હતું કે “ હું ૨૦ * વરસની વયે વિધવા બની છું તે પછી ૩૦ વરસ દરમીયાન મેં આજે પહેલું જ સુખ જોયું છે.
