Shatrunjay Mahtmya Sarg 01

Author(s): Narvahanvijay
Publisher: Narvahanvijay

Page 5

આવીને શીંગડા વડે પ્રહાર કર્યો. પૂર્વના અભ્યાસ વશથી (મરવા જતો હતા તે વાત ભૂલી જઇ) ગાય ઉપર ક્રોધ કરી યમરાજની સાથે સ્પર્ધા કરતો રાજા હાથમાં ખગ લઇને તેણીની ઉપર ધસ્યો. ગાય પણ યમરાજના સીત્કારા જેવો હુંફાડો કરી ક્રોધથી તેના સામી યુદ્ધ કરવા આવી. તેને કોપથી આવતી જોઈ રાજાએ વેગવડે ખગનો ઘા કર્યો. તેથી ગાયના શરીરના બે ભાગ થઈ ગયા. તેમાંથી એક હાથમાં કાતીવાળી ભયંકર સ્ત્રી નીકળી ! રાતા નેત્રવાળી અને હાથમાં કર્તિકા (કાતી) નચાવતી એ સ્ત્રીએ નિષ્ફર વાક્યવાળી ગિરાથી રાજાને કહ્યું. “અરે પાપી ! પશુ, દિન અને શસ્ત્ર વિનાની ગરીબ ગાયને તે મારી નાખી, પણ જો તારી શક્તિ હોય તો ચાલ મારી સાથે યુદ્ધ કર.” તેના મુખમાંથી એવું સહેતુક વચન સાંભળી પોતાના ખડ્રગ ઉપર દ્રષ્ટિ કરી એ અપવિત્ર રાજા, તે સ્મિત કરતી સ્ત્રી પ્રત્યે બોલ્યો - “હે માનિનિ ! તું એક કદળીના દળ જેવી કોમળ યુવતી છે, અને હું એક શસ્ત્રશાસ્ત્રમાં પ્રવીણ શૂરવીર ક્ષત્રીય છું, તેથી આપણા બન્નેનું યુદ્ધ પ્રશંસા પાત્ર કેમ ગણાય? કોપ પામેલો પણ સિંહ, મૃગલી સાથે સંગ્રામ કરવાને ઇચ્છતો નથી.' એમ કહી રાજા વિશ્રામ પામ્યો એટલે તે યુવતિ ગર્વથી બોલી, “હે રાજા ! તારી પેઠે હું પણ શૂરવીર છું માટે સંગ્રામમાં તૈયાર થા.” રમણીનું સગર્વ વચન સાંભળી રાજાને વિશેષ કોપ થયો એટલે તરત જ હાથમાં ખગ લઇ જવામાં તેની સામે ચાલ્યો, તેવામાં જ કર્તિકાથી વીંધાઈ ગયેલો અને રૂધિરે ઝરતો પોતાનો દેહ તેના જોવામાં આવ્યો. યુવતીએ ફરીથી કહ્યું કે- હે રાજા ! આટલાથીજ તારું પરાક્રમ તારા જાણવામાં આવ્યું હશે તથાપિ હજુ પણ જો તું શક્તિવંત હો તો યુદ્ધ કરવા તૈયાર થા.” આવું તિરસ્કાર ભરેલું વચન સાંભળી, ભૂપતિ પોતાના મનમાં વિચારવા લાગ્યો કે, અહો ! દૈવ વિપરીત થયે એક સ્ત્રીથી પણ હું પરાભવ પામ્યો. જગતમાં પ્રાણીનું જ્યાં સુધી પૂર્વનું પુણ્ય હાનિ ભાવને પામ્યું ન હોય, ત્યાં સુધી જ બલ, તેજ અને કીર્તિ અખંડિત રહે છે. પ્રાણીઓને શુભકર્મમાં પૂર્વ પુષ્ય જ પ્રમાણ ગણાય છે. કેમ કે સૂર્ય જેવા તેજસ્વીને પણ કેટલીએક કાલ ક્ષીણ તેજપણે તપવું પડે છે. જે સર્વ, સુખકારી અને સારા પરિણામવાળું પુણ્યવાનને થાય છે તે સર્વ, પુણ્યરહિત માણસને વિષની પેઠે દુઃખકારી થાય છે. પૂર્વે મોટા ગજેંદ્રોની ઘટાને હું એક લીલામાત્રમાં પુચ્છ વડે પકડો આકાશમાં ઉછાળતો હતો તે જ હું આજે આ એક અબળાથી જિતાઇ ગયો. એમ વિચારતાં મહારોગથી નિર્વેદ (વૈરાગ્ય) પામીને પોતે કરેલો રાજ્યનો ત્યાગ, અને ક્રોધથી કરેલી ગાયની હત્યા એ બન્ને કાર્ય તેના સ્મરણમાં આવ્યાં. તેથી ફરી અતિ દુ:ખી થઇ વિચારવા લાગ્યો કે, ઘેરથી મરણ પામવાનો નિશ્ચય કરી નીકળેલો હું મારવા આવતી ગાયથી શા માટે ભય પામ્યો ? અન્ય પ્રસંગ પામી મરણને પણ ભૂલી જઈ અહો ! મેં ગૌહત્યાનું પાપ કર્યું, તો તે પણ મને કુગતિને આપનારું એક વિશેષ કારણ થઈ પડ્યું. જેની પાસે કાંઇ પણ પુણ્યની સીલક નથી તે જંતુ ઘણો દુઃખી થાય છે. ડાહ્ય માણસ પણ જો પાસે મુડી (મૂળ ધન) ન રાખે તો તેને દીનની પેઠે સીદાવું પડે. હવે આપત્તિના સમુદ્રમાં ડુબેલો હું શું કરું? અગ્નિ લાગ્યા પછી કુવો ખોદવાથી શું સુખ થાય?
“આવી રીતે કંડૂરાજા ઘણો શોક કરતો હતો તેવામાં તેને પરાભવ કરનારી તે સુંદર દેવયુવતી બોલી, “હ મૂઢ ! હે મહાપાપી ! અત્યારે હવે તું દુઃખી થઈને શું ચિંતવે છે? પૂર્વે રાજ્યના મદથી અંધ થઈને ધર્મનો મોટો દ્રોહ કર્યો અને જ્યારે હમણાં આ પીડા પ્રાપ્ત થઇ ત્યારે હવે ધર્મને શું સંભારે છે? આ જગતમાં વિદ્વાનો ધર્મના જેવો કોઇ બીજો ધન્ય અને ઉપકારી માનતા નથી, કારણ કે અંત સમયે પણ તેને સંભાર્યો હોય તો તે પોતાના દ્રોહ કરનારને પણ તારે છે. પરંતુ તે મૂઢ ! હજી તારા ચિત્તમાં ધર્મબુદ્ધિ નથી, માત્ર તારા શરીરમાં પીડાકારી રોગ (ક્ષય) થવાથી તું આ વખતે તેનું સ્મરણ કરે છે. તેવી તારી પરીક્ષા મેં સારી રીતે કરી લીધી છે. હું અંબિકા નામે તારી ગોત્રદેવી છું. તારું સત્વ જોવાને આદરસહિત ગાયનું રૂપ ધરીને હું તારી પાસે હર્ષથી આવી હતી. પરંતુ અદ્યાપિ તારું મન કોપથી કલુષિત છે; તે હજી શુદ્ધધર્મના નિવાસને લાયક અને સમતારૂપ અમૃતે પ્લાવિત થયું નથી. હે રાજા ! તું સર્વ દેશોમાં ફર અને અનેક તીર્થોમાં અટન કર; જ્યારે તને ખરી ધર્મસાધના કરવાની વેળા પ્રાપ્ત થશે ત્યારે હું આવીને જરૂર કહીશ.” એ પ્રમાણે કહી ગોત્રદેવી અંતર્ધાન થઇ. કંડૂ રાજા વિચારવા લાગ્યો કે, અહો ! અદ્યાપિ મારું ભાગ્ય જાગે છે જેથી મારી ગોત્રદેવી પ્રત્યક્ષ થઈને મારી પાસે મારું હિત કરવા આવી. હવે મારા મનરૂપી હસ્તીને દમન કરવાને હું રાતદિવસ પ્રયત્ન કરું, જેથી મને મોક્ષલક્ષ્મી પ્રત્યક્ષ થશે; એમ વિચારી
Page 5 of 24