________________
હે દયાળુ ! બીજા સર્વ દેવોમાં તમારા અંશ વડે કરીને જ દેવપણું ગણાય છે; કારણ કે બીજા મતના વિદ્વાનો પણ વીતરાગપણામાં જ મુક્તિ માને છે. હે જગપૂજ્ય ! નિશ્ચયથી તમે જ પરમેશ્વર છો કેમ કે રાગદ્વેષ વડે ભરેલા બીજા દેવોમાં તત્ત્વથી દેવપણાનો યોગ્યતા ઘટતી જ નથી. હે નાથ ! ભાગ્યહીન લોકો અન્ય દેવની પેઠે તમને જોઇ શકતા નથી; કેમ કે પૃથ્વીમાં બીજાં રત્નોની પેઠે ચિંતામણિરત્ન સુલભ હોતું નથી. તે વિભુ ! જેવી વિશ્વને આશ્ચર્ય કરનારી પ્રભાવની સમૃદ્ધિ તમારામાં છે તેવી બીજા દેવોમાં રહેલી નથી; કારણ કે નક્ષત્રોમાં સૂર્યની કાંતિ ક્યાંથી હોય ? હે દેવાધિદેવ ! જ્યાં તમે સંચરો છો તે પૃથ્વીમાં સવાસો યોજન સુધી સાત પ્રકારની ઇતિઓ (અતિવૃષ્ટિ, અનાવૃષ્ટિ, ઉંદરનો ઉપદ્રવ, કીડાનો ઉપદ્રવ, સુડાનો ઉપદ્રવ, સ્વચક્રનો ભય અને પરચક્રનો ભય એ સાત ઇતિઓ-ઉત્પાત ગણાય છે) પણ ઉત્પન્ન થતી નથી, અહો મહાત્માનો કેવો મહિમા છે ! હે ભગવન ! યોગીઓને ધ્યાન કરવાને યોગ્ય એવા જ્યોતિરૂપ તમે જ છો અને અષ્ટકર્મના નાશને માટે તમે જ અષ્ટાંગયોગ કરેલો છે. સ્વામીઓના પણ સ્વામી, ગુરૂઓના પણ ગુરૂ અને દેવોના પણ દેવ એવા તમને નમસ્કાર કરું છું. હે પ્રભુ ! જલમાં, અગ્નિમાં, અરણ્યમાં, શત્રુઓના સંકટમાં, તેમ જ સિંહ, સર્પ અને રોગની વિપત્તિમાં તમે જ એક શરણભૂત છો.”
એવી રીતે ભક્તિથી જિનંદ્રની સ્તુતિ કરીને દેવતાનો પતિ ઇંદ્ર જલનું પાન કરવાને ચાતક તત્પર થાય તેની પેઠે પ્રભુની વાણીનું પાન કરવાને આગળ બેઠો. તે પછી ત્રણ જગતના સ્વામી સર્વ જગતના હર્ષને અર્થે સવ ભાષામાં સમાન અર્થને પ્રરૂપનારી, સર્વ પ્રાણીઓને હિતકારી, સર્વ અતિશયોથી ભરેલી, સર્વ તત્ત્વોથી સુંદર, યથાર્થ, સૌભાગ્યવાળી, શાંત અને યોજન સુધી પ્રસાર પામતી મધુર વાણી વડે દેશના આપવા લાગ્યા. “હે જનો ! જેમ કસ્તુરી મૃગની નાભિમાંથી થાય છે પણ તે પોતાના સુગંધના ગુણે અમૂલ્યપણાને પામે છે તેમ આ કૃત્રિમ અને અશુચિ એવો મનુષ્યદેહ ધર્મના ગુણથી ઉત્તમપણાને પામે છે. આ કાયામાં સાત ધાતુરૂપ મળી બાહેર અને અંદર રહેલા છે, તેને લીધે અશુચિ એવી આ કાયા સર્વથા નિરર્થક છે. તેમ છતાં અહો ! મૂઢ પ્રાણી, અહંકાર અને પ્રૌઢ કર્મને વશ થઇ પોતાના આત્માને અજરામર માની ઇચ્છા પ્રમાણે વર્તે છે. નાના પ્રકારનાં શસ્ત્રો, જલ, અગ્નિ, બે પ્રકારનું વિષ, (સ્થાવરવિષ-અફીણ, સોમેલ, વચ્છનાગાદિ, જંગમવિષ-સર્પાદિ ઝેરી પ્રાણી સંબંધી) શત્રુઓ, તીવ્ર વ્યાધિઓ, અકાલમૃત્યુ, શીત તથા ગરમી વિગેરેની પીડા, જરાવસ્થા અને ઇષ્ટ-મિત્રાદિકની વિપત્તિ, ઇત્યાદિક મહાદોષ વડે આ કાયા અત્યંત કલેશ પામે છે. તે પ્રાણીઓ ! એવી રીતે આ અસાર દેહ પામીને જગતમાં સાર અને પૂજવા યોગ્ય એવા ધર્મને સત્વર સંપાદન કરો. અમૂલ્ય ચિંતામણિરત્ન જો કાચના સંચયથી પ્રાપ્ત થતું હોય, રજવડે કરીને જો સુવર્ણ મળતું હોય, જલના બિંદુથી જો સુધાસાગર પ્રાપ્ત થતો હોય, ગૃહથી જો સામ્રાજ્ય મળતું હોય અને દેહવડે જો સુકૃત સંપાદન થતું હોય તો તત્ત્વાતત્ત્વનો વિચાર કરી શકનારો કયો પુરૂષ ન ગ્રહણ કરે ? માતા, પિતા, ભ્રાતા, મિત્ર અને રાજા તેઓમાંનુ કોઈ ધર્મ વિના રક્ષણ કરતું નથી અને ધર્મ રક્ષણ કરે છે; તેથી જગતમાં તેજ સેવવાને યોગ્ય છે. આ જગતમાં સદ્ધર્મ મેળવવાના ઉપાયોથી ઉચિત આચરણોથી અને સજ્ઞાનયુક્ત ક્રિયાથી બુદ્ધિવંતનો જન્મ પ્રશંસનીયપણાને પામે છે. ખરેખર એક ધર્મ જ પ્રગટપણે જગત્પતિની પદવીને યોગ્ય છે કારણ કે તેની આજ્ઞાને અનુસરનારા લોકો ત્રણ લોકના નાયક થાય છે. હે ભવ્યો ! રાજા વિગેરેની સેવાથી આત્માને વૃથા દુ:ખે શા માટે આપો છો? તેજ રાજાને જે રાજાપણું આપનાર છે તે ધર્મની સેવા કરો. કોઇ ઠેકાણે ધર્મ વિના કાંઇ પણ મેળવી શકાતું નથી. વિચારો કે કેટલાએક દુઃખ સહન કરે છે અને કેટલાએક સારા ભોગ ભોગવે છે તો ત્યાં ધર્મનું જ પ્રમાણ છે.”
હે પ્રાણીઓ ! કોઇ વખતે પણ તમે રાગાદિકને વશ થશો નહીં, કારણ કે રાગાદિક થોડુંક સુખ કરી (દેખાડી) અંતે નરકાદિમાં નાખે છે. હું ધારું છું કે, બીજા કોઇ નહીં પણ વિષય એ જ ખરેખરા શત્રુઓ છે કે જેઓ પ્રથમ આરંભમાં રમ્ય જણાય છે અને અંતે સર્વનો ઘાત કરે છે. જેઓની પાસે ધર્મરૂપી સૂર્ય તીવ્રકાંતિએ પ્રકાશતો નથી તેઓની તરફ એ વિષયો અંધકારની પેઠે અનિવારિતપણે પ્રવર્તે છે. પ્રમાદરૂપ પડળથી જેઓનાં ભાવનેત્ર (જ્ઞાનરૂપી નેત્ર) નાશ પામ્યાં છે એવા પ્રાણીઓ કુમાર્ગે ચાલી દુઃખરૂપ હિંસક પ્રાણીઓથી ભરેલા નરકરૂપી અરણ્યમાં પડે છે. પૃથ્વી ઉપર સૂર્ય અને ચંદ્રના દર્શન
Page 10 of 24
