Sarth Gujarati Jodni Kosh

Author(s): Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad

Page 10

આજે વિજ્ઞાન ગુજરાતીમાં શીખવાવા લાગ્યું છે. અંગ્રેજી પરથી, તેની વિવિધ શાખાઓના પારિભાષિક કશો તૈયાર થાય છે. એવા શબ્દો ભાષાના કોશમાં લેવાની ઉતાવળ ન કરી શકાય; તે બેલવા લખવામાં – વપરાશમાં આવે તે પુસ્તકામાં રૂઢ થવા લાગે, તેમ તેમ તે કાશમાં પ્રવેશ પામે. છતાં કેટલાંય કોનાં વિશેષના જુદા પ્રકારને શબ્દસમૂહ છે. જેમ કે, રસાયણનાં મૂળતત્વોનાં અંગ્રેજી નામો. તેવા પ્રકારના શબ્દો, – તેમની જોડણી નિયમાવલી મુજબ સ્થિર કરવાને અર્થે પણ,-લેવા ઘટે.
- ૧૯૫૭થી નવી આવૃત્તિ તૈયાર કરવાનું કામ શરૂ થતાં, તે અંગે બને તેટલું સાહિત્ય વાંચીને, કારામાં નહીં સંઘરાયેલા શબ્દો મેળવવાનું કામ ચાલુ થયું. તેને માટે અમુક ખાસ સાહિત્ય વાંચવાને જનાબદ્ધ કાર્યક્રમ ગોઠવી શકાયો નહોતો, પરંતુ વિદ્યાપીઠમાં કામ કરતા અનેક સેવકોને નવું વાચન કરવા અને શબ્દો વિણવા માટે સૂચના અપાતી. તે મુજબ ૧૯૬૪ સુધી કામ ચાલ્યું, તે દરમિયાન લગભગ ૭૨ ૫ પુસ્તકો વંચાયાં; તેમાંથી મળતી નવી શબ્દસામગ્રીની કાપલીઓ તૈયાર થઈ હતી.
આમ અનેક રીતે મળેલી સામગ્રીને કાપલીઓ ઉપર ઉતાર્યા પછી, નવી આવૃત્તિની હસ્તપ્રત તૈયાર કરવાનું કામ હાથ પર લેવામાં આવ્યું. તે હવે ચારેક વર્ષને અંતે પ્રસિદ્ધ થાય છે. એમાં વિદ્યાપીઠના અનેક સેવકની મદદ અને સહકાર ન હોત, તે આ કામમાં એટલી ક્ષતિ જ આવત. સાક્ષરશ્રી વિષ્ણુપ્રસાદ ત્રિવેદીએ દેશની ચોથી આવૃત્તિની સમાલોચના કરતાં, (જુઓ “માનસી” જાને–માર્ચ, ૧૯૫૦નો અંક, પા. ૧૦૫) અંતે કહ્યું હતું કે, “. . . .અમને આ જોડણીકોશની સિદ્ધિ માટે બહુ આદર થાય છે. . . . જોડણીકાશ એ ગુજરાતમાં સહકારી વિદ્વત્તાની પ્રગતિમાં એક સીમાચિહ્ન છે”. તે વિદ્યાપીઠના સેવકોના કામને તો બરાબર લાગુ પડે છે. ગાંધીજીની પ્રેરણાથી શરૂ થયેલું આ કામ ઈ. સ. ૧૯૨૯તી તેની પહેલી આવૃત્તિથી આજ સુધીમાં આમ કણશઃ ને ક્રમશઃ આગળ વધીને આજની સ્થિતિએ પહોંચ્યું છે, તે વિદ્યાક્ષેત્રે સુંદર સહકારનો દષ્ટાન્ત છે. તે અંગે, આ આવૃત્તિ વિષે એક બે વિશેષ બાબતો અહીં ખેંધવી જોઈએ.
ઈ. સ. ૧૯૬૦માં હું વિદ્યાપીઠના સેવક તરીકેના કામમાંથી નિવૃત્ત થયો; છતાં દેશની આ આવૃત્તિનું બાકી કામ જે વિદ્યાપીઠ સંપશે, તો તે માથે લેવાની તત્પરતા રાખી હતી. વિદ્યાપીઠે એ કામ મને સંપ્યું, તે માટે હું તેને આભારી છું.
તથા, આ કામને સાંગોપાંગ પાર ઉતારવામાં વિદ્યાપીઠના બે સેવકોની સતત મદદ મળી, તે મને ખૂબ કીમતી થઈ હતી. નવા શબ્દોની હજારો કાપલીઓ અનેક હાથે થયેલી, તે બધીને બને તેટલી વ્યવસ્થિત કરીને ભાઈ બિસેને એકઠી કરી, કક્કાવાર ગોઠવીને, તે અંગે જે સંદર્ભ ઈની જરૂર પડે તે બધું જોગવી આપ્યું. તેથી હસ્તપ્રત તૈયાર કરવામાં ખૂબ સરળતા થઈ શકી. બીજું એવું જ કઠણ કે માથાકૂટિયું કામ કાશનાં પ્રફ જોઈ બને તેટલી શુદ્ધ આવૃત્તિ છપાવવાનું. આ કામમાં ભાઈશ્રી. નારણભાઈ પટેલની મદદ મળી તે એવી જ કીમતી હતી. તે ભાષાના અનુસ્નાતક વિદ્યાર્થી છે, અને પ્રફવાચનની બાબતમાં મારી સાથે રહીને તેમણે વિરલ ચોકસાઈ ભરી મદદ કરી છે. એ ઉપરાંત બીજા અનેક સેવકોએ આ કામમાં મને જે મદદ કરી છે, તેને માટે સોને આભાર માનું છું.
છેવટનું બધું છપાયે ફરી વાંચી જતાં, કેટલીક છાપભૂલ વગેરે મળ્યું છે, તે શુદ્ધિપત્ર રૂપે કેશને અંતે આપ્યું છે. ટાઈપ ઊડી કે તૂટી જવાથી થયેલી દેખાતી ભૂલ નોંધી નથી; માન્યું