________________
વિનિયોગ પરિવાર ટ્રસ્ટ
વાપી- વલસાડ- ભરૂચ- અંક્લેશ્વરવડોદરા અને સુરત સુધીની જમીન અને ત્યાં થતી અસર અંગે કદી વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો છે ખો! પાણી અને જમીન પર ઔદ્યોગિક એકમો દ્વારા જે અસર થઈ છે તે અંગે પણ સમાજમાં જાગૃતિનો અભાવ દેખાય છે.
જમીન એ વેચાણની ચીજ છે ખરી? ઈઝરાયેલમાં જમીન અને પાણી એ બન્ને કુદરતી ચીજ રાષ્ટ્રની મિલક્ત ગણાય છે. ભારતમાં જમીન મહેસૂલના કાયદા- તેમ જ જમીન ટોચમર્યાદા ધારો જેવા શહેરી કાનૂન બનાવીને ભ્રષ્ટયાને સત્તાવાર રીતે પ્રોત્સાહન મળે તેવું કાર્ય કરવામાં આવ્યું
છે.
ભારતીય રાજ રજવાડાઓ દ્વારા ખેતીવાડીની જમીન પર મહેસૂલ ઉધરાવવામાં આવતું હતું પરંતુ તે ખૂબ જ
અર્થજગત
– ડૉ. કિશોર પી. વે વ્યાજબી દરથી હતું. બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની જમીન મહેસૂલને આવકનું સાધન ગણીને તેના પર જ ધ્યાન કેન્દ્રીત કર્યું હતું. ત્યાર પછીના શાસકોએ જર્મીનનું વ્યાપારીકરણ થાય તેવી જ કામગીરી કરી.
શહેરોમાં તો જમીનના માહિયાઓનો એક વર્ગ ઊભો થયો છે. આવી જ રીતે ગ્રામીણ વિસ્તારમાં પણ જમીન એ તકરારનું કારણ બનવા લાગી. આમ જમીન એ વર્ગવિગ્રહનો મુદ્દો બની ચૂકી છે તેવે વખતે હજુ સમય છે કે જમીનને સમાજની માલિકીની ગણી તેના પર સમાધાનકારી રીતે વિચાર કરવો રહ્યો.
જમીન એ સામાન્ય વ્યક્તિ માટે આવક
ઊભી કરનાર બાબત નથી, પરંતુ તેના જીવન- નિર્વાહનું સાધન છે. વેપારઉદ્યોગ- કૃષિ- રહેઠાણ આમ વિવિધ રીતે જમીન ઉત્પાદનમાં યોગદાન આપે છે. જમીનનું સંરક્ષણ- સંવર્ધન અને વિકાસ એ ટોચની અગ્રતા ધરાવનાર બાબત છે.
જમીનનું સંવર્ધન માત્ર ખેડૂત દ્વારા જ થઈ શકે. ખેડૂતોમાં જળ- જમીન અને પર્યાવરણ એ ત્રણે એકબીજા સાથે સંકળાયેલી બાબત છે. તે અંગે વિસ્તૃત જાણકારી ફેલાવીને જમીનનું સંવર્ધન સારી રીતે થાય તે માટે પ્રયાસ થવો જોઈએ.
જમીનનો ઉત્પાદનના સાધન તરીકે · ઉપયોગ થાય તે સામે કોઈ વાંધો નથી, પરંતુ સમાજને તેના ઉત્પાદનના ફળ મળવા જોઈએ. મી ને ધસારો લાગે નહીં અને તેના સત્ત્વો જળવાય રહે તેવી કામગીરી માટે વિસ્તૃત પ્રયાસ અનિવાર્ય બની રહ્ય છે. મુંબઈ રામાચાર ૨ - ૧૭ - ૯-૬
આ સંકલાવના
ઑગસ્ટ ૧૯૯૬
૧૬ ૭ મુંબઈ સમાચાર સાપ્તાહિક, તા. ૨૩-૬-૧૯૯૬
ખેતીની જમીન ઉધોગોને સામાજિક બોજો વધે છે
જરાત સરકારે તાજેતરમાં એક એવો નિર્ણય લીધો છે કે ખેતીવાડીની જમીન ઉધોગોને આપવા માટે હવે કોઈ મંજરીની આવશ્યકતા રહેશે નહીં. મતલબ કે જમીન સીધી જ ઉધોગોને હવેથી વેચાણ થઈ શકશે. ગુજરાતમાં ઔદ્યોગિકરણને વેગ આપવા આવો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે તેવો દાવો કરવામાં આવ્યો છે.
ગુ
આ બાબત કંઈક અંશે અધકચરી છે અને લાંબાગાળે રાજયના ખેડૂતોને નુકસાનકર્તા પુરવાર થવાની છે.
સૌ પ્રથમ તો ગુજરાત એ અનાજ - કઠોળ અને કેટલાક ધાન્યમાં સ્વાવલંબી રાજય નથી. મતલબ કે અનાજ અને ધાન્ય પડોશી રાજયના વિસ્તારમાંથી આવે છે.
કૃષિ ઉત્પાદનમાં પોતાની જરૂરિયાત સંતોષી ન શકે તેવા રાજયની નીતિ સૌ પ્રથમ તો અનાજના ઉત્પાદન ક્ષેત્રે પગભર થવાની હોય શકે. અનાજ હશે તો બાકી બધું પછી થઈ રહેશે. તેને બદલે ઉધોગોને ખેતીની જમીન વેચાણ કરવા ખેડૂતોને લલચાવવામાં આવે છે તે યોગ્ય નથી, કંઈક ખોટું થયુ છે તેમ માનવું રહ્યું.
ઔધોગિકરણને કારણે દક્ષિણ ગુજરાતની ફળદ્રુપ અને રસાળ ખેતીની જમીન ઉધોગોને આપવાથી અનેક ગંભીર પ્રશ્નો ઊભા થયા છે. દક્ષિણ ગુજરાત ભૌગોલિક રીતે મુંબઈ સાથે નિકટતા ધરાવતો હોવાથી દેખીતી રીતે વાપી - વલસાડ - ભસ - અંકલેશ્વર - વડોદરા - પટ્ટી ઉદ્યોગોથી ધમધમતી થઈ છે.
પરંતુ આ ઉધોગોથી પર્યાવરણ - પ્રદૂષણના પ્રશ્નો ઊભા થયા છે. તેની સામાજિક કિંમત શું? જે ખેડૂતો પોતાની જમીનના માલિક હતા - બાર મહિને બાવડાની તાકાત અનુસાર શ દોઢ - બે લાખથી માંડીને જી. પાંચ લાખ સુધીનું કૃષિ ઉત્પાદન મેળવતા હતા તે ખેડૂતના પુત્રો આજે કારખાનામાં શ્રમજીવી તરીકે કામ કરે છે.
જમીન વેચાણથી રૂપિયા આવ્યા પરંતુ પોતાનો માલિકી હક્ક ગુમાવ્યો અને હવે જીવે ત્યાં સુધી આ રીતે મજૂરી કરતા રહેશે. આ તફાવત કોઈએ નોંધ્યો છે ખરો? માત્ર દક્ષિણ ગુજરાત જ નહીં અન્યત્ર પણ જેમણે જમીન વેચાણ કરી છે તેઓ પેટ ભરીને પસ્તાયા છે.
ખેતીની જમીનમાં ૧૦૦ દાણા નાખવામાં આવે તો જમીન દસ હજાર દાણા પાછા આપે છે. મતલબ કે ધરતીમાતા પ્રતિ વર્ષ વધારો કરીને કંઈક પાછુ આપે છે, જયારે ઉદ્યોગોમાં આવું બનતું નથી. દક્ષિણ ગુજરાતમાં જે કંઈ ઔધોગિકરણ થયુ છે તેનાથી રોજગારી મળી તેના પ્રમાણમાં બીજા પ્રશ્નો વધુ ઊભા થયા છે.
વળી ઉદ્યોગોમાં મૂડીરોકાણ વધુ પ્રમાણમાં કરવું પડે છે. આ મૂડી બેન્ક કે નાણાકીય સંસ્થાની હોય છે તેના પર વ્યાજ ભરવું પડે છે. આમ સમગ્ર ચક્કર એવું ચાલે છે કે ઉછીની મૂડીએ ઉધોગ કરવા નીકળેલ વ્યકિત જિંદગીભર આ ચક્કરમાંથી બહાર આવતી નથી. આ બધી બાબત કોઈના ખ્યાલમાં છે ખરી?
}}}
(E¥IS DUR
વડોદરા - અંકલેશ્વર - વાપી - વલસાડના પર્યાવરણનો કોઈએ અભ્યાસ કર્યો છે ખરો? વડોદરા ગમે ત્યારે બીજું ભોપાલ બની શકે છે. વાપીમાં ઔધોગિક કચરા અને ઉધોગોના પ્રદૂષિત પાણીને કારણે કૂવાના મીઠા જળ લાલ થઈ ગયા છે અને ખેતીવાડીને નુકસાન થઈ રહ્યું છે.
< | |
જેનાંન દારૂવાલા
