________________
ઓગસ્ટ ૧૯૯૬
અને બળદ કે પાડા સાથેનો આપણો હિસાબ ચૂકતે થઈ જાય છે.
છતાં વધારામાં તેઓ આપણને તેમના છાણ મૂતર રૂપી બોનસ આપે છે. એ બોનસ વડે આપણા ધર્મ, સંસ્કૃતિ, સમૃદ્ધિ, સ્વાસ્થ્ય અને સામાજિક સંગઠનનું રણ થાય છે.
મહાભારતકારે ગાયનું મૂલ્યાંકન તેના દૂધ વડે નહીં પણ તેના છાણ વડે કર્યું છે. છાણમાં લક્ષ્મીનો વાસ છે. ધન છાણ વડે જ મળે છે, દૂધ વડે નહીં.
પરંતુ પશ્ચિમી સાહિત્યે આપણી ઊંધે રસ્તે ચડાવ્યા છે. છાણ ભૂલાવીને આપણી નજર સામે દૂધ મૂકી દીધું છે.
આપણી સંસ્કૃતિએ ગાય અને દૂધને વેપારની ચીજ તરીકે કદી માન્યતા આપી નથી. બન્નેના વેપારને પાપ માન્યું છે. પરંતુ પશ્ચિમી શિક્ષણના પ્રતાપે આપણે ગાયને Dairy Animal ની દષ્ટિથી જોતા થઈ ગયા અને ગાય તલની ચીજ બની ગઈ.
વેદ ધર્મમાં માત્ર ગાયને જ અદન્યા કહી છે અર્થાત્ ન મારવા જેવી કહી છે એ વાત ખોટી છે. ગો એટલે માત્ર ગો નહીં, પણ સમસ્ત ગોવંશ અર્થાત વેદ ધર્મ સમસ્ત ગૌવંશને અદન્યા કર્યો છે.
વેદોએ બળદને ગાય કરતાં વધુ મૂલ્યવાન ગણ્યો છે માટે તેની પાસેથી કામ લેતા તેને ત્રાસ ન થાય તે રીતે તેની પાસેથી કામ લેવાના નિયમ પણ બાંધી આપ્યા છે. હળમાં બે નહીં પણ આઠ બળદ જોડવા જોઈએ. તો જ તેમની પાસેથી આઠ કલાક કામ લેવાય એટલે કે દર બે કલાકે બળદની જોડી બદલવી જોઈએ. બે બળદ બે કલાકથી વધુ કામ કરે એ વેદ ધર્મને માન્ય નથી.
બળદને ગાડામાં જોડવાના કે
સંકલન ૧૦
પાણીના કોસમાં જોડવાના નિયમો પણ ધર્મશાસ્ત્ર બનાવેલા છે. બળદને કોઈ રીતે કષ્ટ ન પડે તે માટે વેદ ધર્મ સજાગ છે.
-
ભગવાન શંકરે બળદને પોતાનું વાહન બનાવીને તેને પોતાનું રક્ષણ આપ્યું છે. તેના પોતાના ધ્વજમાં સ્થાન આપીને પોતાને વૃષભધ્વજ તરીકે ઓળખાવ્યા છે.
ભગવાન શંકરનું સ્થાન કૈલાસ પર્વત ઉપર છે. એટલે વિશ્વમાં સહુથી ઊંચા આસને પોતાનું સ્થાન બનાવી ત્યાં પોતાનો ધ્વજ રોપીને વૃષભને વિશ્વમાં સહુથી ઊંચા આસને બેસાડયો છે અને ભગવાન શંકરની પૂજા કરતા પહેલાં નંદિની પૂજા કરવી પડે છે. આમ શંકર ભગવાને બળદને ઊંચું સ્થાન આપીને મહત્તા સ્થાપી છે.
જેમ વેદોએ ગાયનું મૂલ્યાંકન તેના દૂધથી નહી પણ તેના છાણથી કર્યું છે, તેમ બળદનું મૂલ્યાંકન પણ તેની શ્રમ શક્તિથી નહીં, પણ છાણમાં લક્ષ્મીનો વાસ છે એમ કહી છાણથી કર્યું છે.
પરંતુ દુર્ભાગ્યે પશ્ચિચમી શિક્ષણના પ્રભાવે આપણે બળદનું મૂલ્યાંકન તેના શ્રમ વડે કરી તેનું અવમૂલ્યન કરી નાખ્યું.
ચાર પુરુષાર્થની સંસ્કૃતિનો પ્રાણવાયુ છાણ છે એ ભૂલાવીને દૂધ આપવાની અને શ્રમ કરવાની શક્તિને ખોટા માપદંડ બનાવીને આપણે આપણા પશુધનનું અવમૂલ્યન કરી નાખ્યું છે.
પરિણામે પશુ માત્ર આર્થિક કર્ણાટી ઉપર અનાધિક બનીને કતલપાત્ર બની રહ્યો છે. પશુઓની કતલ થવાથી છાણનો પુરવઠો તૂટી પર્યા છે, તે તૂટવાથી છાણનો દુકાળ પર્યા છે.
છાણનો દુકાળ એટલે લક્ષ્મીનું
વિસર્જન.
૨૭
વિનિયોગ પરિવાર ટ્રસ્ટ
લક્ષ્મીનું વિસર્જન થવાથી પ્રજા બેકારી, ગરીબી, બિમારી અને ભૂખમરાથી પીડાઈ રહી છે.
આજે પશુઓ માત્ર તલથી નથી મરતા. ભૂખમરાથી પણ મરે છે, તરસથી પણ ખરે છે. ભૂખથી અને તરસથી તેમને મરતા જોવા તૈયાર ન હોય તેવા પશુપાલંકી તેમને કતલખાને વેચે છે.
બળદોની કારમી તલથી સાંઢની વસતિનું તો નિકંદન જ નીકળી ગયું છે. દેશને ૩૦ લાખ સારા તંદુરસ્ત સાંઢની જરૂ૨ છે. તેને બદલે માત્ર ૩ લાખ ૯૦ હજાર નબળા બિનકાર્યક્ષમ સાંઢ દેશમાં છે.
પરિણામે દેશની કુલ ૫ કરોડ ૬૪ લાખ ગાયોમાંથી યોગ્ય સમયે સાંઢ ન મળવાથી ૩ કરોડ ૧૩ લાખ ૮૦ હજાર ગાયો વાંઝણી બની ગઈ છે. અર્થાત્ આ ૩ કરોડ ગામો નિર્દેશ જશે. કતલ કર્યા વિના જ આ ત્રણ કરોડ ગાયોના જન્મનારા ૩૦ કરોડ વાછરડાનો જન્મ અટકીને આપણા પશુધનનું નિકંદન નીકળી જશે.
ગોવંશ માત્ર કાયદાથી નહીં બચી શકે. તેને બચાવવો હોય તો - ૧. છાણની મહત્તા સ્વીકારવી પડશે. ૨. ચરિયાણો વિસ્તૃત કરવા પડશે. ૩. ક્લાસિયા પીલવાનું બંધ કરવું પડશે.
૪. ખાદી - ગ્રામોદ્યોગ કરીથી જીવંત કરવા પડશે. ૫. કૃષિ નીતિ બદલવી પડશે.
ક
