________________
સંકલન-૧
વિનિયોગ પરિવાર ટ્રસ્ટ
? પ્રવેશ ક પછી હવે ક જેવી કો હોકી તને સ્પોન્સર કરી છે. ભારતીય ટીમ તે
માત્ર ચોકના જ શુઝ પહેરશે. આ ક્રુઝ ખાસ એને ટસ માટેજ બનાવેલ છે. રેબીક જાણીતા મહિ -એવા ખેલાડી ધનચર પિને પ્રોજેક્ટરી ૬ રહેલ છે. 11 11 , છાપ ઉભી કરવાનો પ્રયત્ન થાય છે કે વ્યક્તિનું ગ્લેમોરાઇઝેશન એથલીટ કે સ્પોર્ટસમેનના વ્યકિતત્વને લીધે નથી પરંતુ અમૂક ખાસ પ્રકારના શુઝ કે ડ્રેસને કારણે જ છે. આ એક પ્રકારની સુપર માર્કેટીંગ ટેકનિક છે. જેનો આશય માત્ર કન્ઝ્યુમરીઝમ ફેલાવવાનો છે. જેથી સામાન્ય મધ્યમ વર્ગીય ટીનેજર્સ ઉપર ગ્લેમરની છાપ ઉભી કરી શકાય. આમ મલ્ટીનેશનલ કંપનીઓના માલનું વેચાણ વધવા લાગે છે. તેમની અંદર જે સર્જનાત્મક સંધર્ષ જાવો જોઈએ ને જન્મતો નથી. વધુ પડતો ઠાઠ સર્જન શક્તિને કંઠીત કરી નાખે છે. અંતમાં, આ પ્રકારની હાઇક્રોસ્ટ સ્પોન્સરશીપ બનાવટી આધુનિક્તા ઉત્પન કરે છે, અને જે તે સમાજ ખરેખર તેને પચાવી શકતો નથી. સૌથી વિધાતક અસર તો સાહિત્ય અને કલા ઉપર ધનલાલસાની થાય છે. ક્લા અને નવીન ચીજોનો ઉપયોગ માત્ર લોભાવવા માટે જ થાય છે. ાખલા તરીકે સલમાન રશ્દીને આગોતરી રોયલ્ટી આપવાનો શો અર્થ છે ન્યૂયોર્કની એક વ્યક્તિ પાસેથી જાણવા મળ્યું. આગોતરી રોયલ્ટી રશદીને આપવા પાછળનો મુખ્ય આશય એ છે કે મલ્ટી નેશનલ કંપનીઓ રશદીને એક માનવ મિસાઇલ જ ગણે છે અને તહેરાન ઉપર એટલે કે ઇસ્લામિક ટ્ટરવાદ ઉપર જ આધાત કરે છે. એકવાત ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર છે કે ૧૯૮૯માં શિત યુદ્ધનો અંત આવતા અને સામ્યવાદીઓનો ૧૯૯૦માં રશિયામાંથી ખાત્મો બોલી જતાં હવે પશ્ચિમને માત્ર ઇસ્લામિક કટ્ટરતાવાદ અને ઇસ્લામિક રાજકારણનો જ ડર લાગે છે. આમાં રાજકીય વટાળ પ્રવૃત્તિ ખુલ્લી પડી જાય છે. કેમકે આખાય વિશ્વમાં પુસ્તકનો વેપાર આજે કટોકટીમાંથી પસાર થઇ રહ્યો છે તે તો સૌ જાણે છે. આજે લોકોને પુસ્તકો ખરીદવાની ત્રેવડ પન્ન નથી અને ઇચ્છા પણ નથી. કેમકે પુસ્તકો હવે ટીવી અને ઇલેક્ટ્રોનિક સાધનો સાથે ટકી શકે તેમ નથી. માત્ર રાજકારણની દૃષ્ટિથી જ રશદી જેવા લેખકને આવી મોટી મસ રોયલ્ટી ચૂકવીને મોટો દેખાવ કરવામાં આવે છે, અને જે પુસ્તક હજુતો લખવાનો પ્રારંભ પણ થયો નથી. સાર માત્ર એટલો જ છે કે મલ્ટીનેશનલ કંપનીઓ હવે આર્થિક ક્ષેત્રોમાંથી સામાજિક ક્ષેત્ર તરફ આગળ વધવા લાગી છે. ભારતના યુવાનોના માનસિક સ્તરને તે કાબુમાં લેવા માંગે છે. જો આવું થશે તો ભારત પોતાની આધ્યાત્મિક અને સાંસ્કૃતિક અસ્મિતા ગુમાવી બેસશે.
H
ઓગસ્ટ ૧૯૯૬
૫
પ્લાસ્ટિકનો
રાક્ષસ
ગયા શુક્રવારે સાંજે આ લખનારે જૂહુના દરિયાકિનારે લટાર મારી ત્યારે ખ્યાલ
આવ્યો કે પ્લાસ્ટિકની નાનકડી બેગ કેવું વિકરાળ સ્વરૂપ ધારણ કરીને રળિયામણા સમુદ્રતટને બિહામણો બનાવી શકે છે. શુક્રવારે બપોરે દરિયામાં જે ભરતી આવી તેને કારણે મુંબઈગરાઓને વાપરીને ફેંકી દીધેલી પ્લાસ્ટિકની કરોડો થેલીઓ મોજાં સાથે ઘસડાઈને કિનારા ઉપર પથરાઈ ગઈ હતી. આખો સમુદ્રતટ જાણે એક મોટા ઉકરડામાં ફેરવાઈ ગયો હતો. દરિયાકિનારે જે કેટલાક ખડકો અને વનસ્પતિઓ હતા તેની ઉપર પણ આ પ્લાસ્ટિકની ગંદી થેલીઓએ પોતાનો અડ્ડો જમાવી દીધો હતો. સમુદ્રતટે જે વાડ બનાવવામાં આવી છે, તેની ઉપર પણ પ્લાસ્ટિકની આ થેલીઓ ચામાચિડિયાની જેમ લટકતી હતી. તમે શાક લેવા જાઓ કે દાતણ લેવા જાઓ
ત્યારે કાછિયો તમને જે પ્લાસ્ટિકની બેગ આપે છે તે કેવું પ્રદૂષણ ઊભું કરે છે તે અહીં જોવા મળતું હતું. મુંબઈની મુલાકાતે બહારગામથી કોઈ પણ મહેમાન આવે તો તે ચારે બાજુ પ્લાસ્ટિકનો કચસે જોઈને પરેશાન થઈ જાય છે. રેલવેના પાટાની બંને બાજુ વૃક્ષો ઉપર પાંદડાંને બદલે પ્લાસ્ટિકની ઘેલીઓ જ લટકતી જોવા મળે છે. કચરાપટ્ટીઓ પ્લાસ્ટિકની થેલીથી ઊભરાય છે તો તેને કારણે ગટરોમાં પાણી ઊભરાય છે. પ્લાસ્ટિકની થેલીઓને કારણે વરસાદના પાણીનો નિકાલ નથી થતો અને રસ્તાઓ ઉપર પાણી ભરાઈ જાય છે. પ્લાસ્ટિકના આ દૂષણથી શહેરને મુક્ત કરવાનો પ્રયાસ શહેરના કેટલાક જાણીતા સ્ટોર્સે આરંભ્યો છે. તેઓ હવે પ્લાસ્ટિકને બદલે હાથ બનાવટના કાગળની થેલીઓ ગ્રાહકોને આપવા લાગ્યા છે. આ થેલીઓ રિસાઈકલ કરેલા કાગળમાંથી બનાવવામાં આવે છે, જેથી પર્યાવરણને કોઈ નુકસાન થતું નથી. વળી તે પાણીમાં ઓગળી જાય છે અને માટીમાં મળી જાય છે, એટલે કચરો પણ થતો નથી. અત્યારે તો બૉમ્બે સ્ટોર, મૅફ્લાવર, લેવીસ, એલન સોલી અને ગ્રાસિમ જેવી દુકાનોએ અને ઑબેરોય જેવી હોટેલોએ તેનો ઉપયોગ શરૂ ર્યો છે. બેંગસ્મિથ નામની કંપની આવી ફેશનેબલ કાગળની થેલીઓ બનાવે છે, જેની કિંમત પાંચ રૂપિયાથી લઈ ૨૫ રૂપિયા થાય છે. પર્યાવરણ બચાવવાનો શોખ પણ હવે શ્રીમંતોને જ પરવડે તેવો "ખર્ચાળ બની રહ્યો છે.
s-3 5|[9
