________________
૪૯
૮૨
જીવ કર્મગુણ કરતો નથી નહિ જીવગુણ કર્મો કરે; અન્યોન્યના નિમિત્તથી પરિણામ બેઉતણાં બને. એ કારણે આત્મા ઠરે, કર્તા ખરે નિજ ભાવથી; પુદ્ગલકરમકૃત સર્વ ભાવોનો કદી કર્તા નથી. અર્થ : જીવ કર્મોના ગુણોને કરતો નથી તેમ જ કર્મ જીવના ગુણોને કરતું નથી. પરંતુ પરસ્પર નિમિત્તથી બન્નેના પરિણામ જાણો. આ કારણે આત્મા પોતાના જ ભાવથી કર્તા (કહેવામાં આવે) છે પરંતુ પુદ્ગલકર્મથી કરવામાં આવેલ સર્વ ભાવોનો કર્તા નથી.
૮૧
આત્મા કરે નિજને જ એ મંતવ્ય નિશ્ચયનય તણું; વળી ભોગવે નિજને જ આત્મા એમ નિશ્ચય જાણવું. ૮૩ અર્થ : નિશ્ચયનયનો એમ મત છે કે આત્મા પોતાને જ કરે છે અને વળી આત્મા પોતાને જ ભોગવે છે એમ હે શિષ્ય તું જાણ.
છે મોહયુકત ઉપયોગના, પરિણામ ત્રણ અનાદિના, મિથ્યાત્વ ને અજ્ઞાન, અવિરતભાવ એ ત્રણ જાણવા. ૮૯ અર્થ : અનાદિથી મોહયુક્ત હોવાથી ઉપયોગના અનાદિથી માંડીને ત્રણ પરિણામ છે. તે મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન અને અવિરતભાવ (એ ત્રણ) જાણવા.
એનાથી છે ઉપયોગ ત્રણવિધ, શુદ્ધ નિર્મળ ભાવ જે; જે ભાવ કંઈ પણ તે કરે, તે ભાવનો કર્તા બને. ૯૦
અર્થ : અનાદિથી ત્રણ પ્રકારના પરિણામ વિકારો હોવાથી આત્માનો ઉપયોગ જો કે (શુદ્ધનયથી) તે શુદ્ધ, નિરંજન (એક) ભાવ છે તો પણ - ત્રણ પ્રકારનો થયો થકો તે ઉપયોગ જે (વિકારી) છે ભાવને પોતે કરે છે તે ભાવનો કર્તા થાય છે.
