________________
૪૮ અબદ્ધસ્કૃષ્ટ, અનન્ય જે, અવિશેષ દેખે આત્મને, તે દ્રવ્ય તેમ જ ભાવ જિનશાસન સકલ દેખે ખરે. ૧૫ અર્થ : જે પુરુષ આત્માને અબદ્ધસ્કૃષ્ટ, અનન્ય, અવિશેષ (તથા ઉપલક્ષણથી નિયત અને અસંયુક્ત દેખે છે કે જે જિનશાસન બાહ્ય દ્રવ્યકૃત, તેમ જ જ્ઞાન ભાવથુતવાળું છે.
સૌ ભાવને પર જાણીને પચ્ચખાણ ભાવોનું કરે, તેથી નિયમથી જાણવું કે જ્ઞાન પ્રત્યાખ્યાન છે. ૩૪ અર્થ : જેથી પોતાના સિવાય સર્વ પદાર્થો પર છે એમ જાણીને પ્રત્યાખ્યાન કરે છે ત્યાગે છે, તેથી પ્રત્યાખ્યાન જ્ઞાન જ છે, એમ નિયમથી જાણવું. પોતાના જ્ઞાનમાં ત્યાગરૂપ અવસ્થા તે જ પ્રત્યાખ્યાન છે, બીજું કાંઈ નથી.
હું એક શુદ્ધ સદા અરૂપી જ્ઞાનદર્શનમય ખરે, કંઈ અન્ય તે મારું જરી પરમાણુમાત્ર નથી અરે! ૩૮ અર્થ : દર્શનજ્ઞાનચારિત્રરૂપ પરિણમેલો આત્મા એમ જાણે છે કે; નિશ્ચયથી હું એક છું, શુદ્ધ છું, દર્શનશાનમય છું, સદા અરૂપી છું; પણ અન્ય પદ્રવ્ય પરમાણુમાત્ર પણ મારું નથી એ નિશ્ચય છે. વર્ણાદિ ગુણસ્થાનાંત ભાવો જીવના વ્યવહારથી,
પણ કોઈ એ ભાવો નથી આત્માતા નિશ્ચય થકી. ૫૬ અર્થ : આ વર્ણથી માંડીને ગુણસ્થાન પર્યત ભાવો કહેવામાં આવ્યા તે વ્યવહારનયથી તો જીવના છે. માટે સૂત્રમાં કહ્યા છે). પરંતુ નિશ્ચયનયના મતમાં તેમનામાંના કોઈ પણ જીવના નથી.
જીવ પરનો કર્તા નથી પણ પોતાના ભાવનો ર્તા છે એ બતાવનારું સ્વરૂપ :
