________________
૬૬૦
છે તે જીવ સહન નથી કરી શકતો એટલે વિવેકદ્રષ્ટિ તે એ છે કે જીવે અસત્યને પ્રતિકાર કરવાને બદલે અસત્યને પરિહાર (ત્યાગ) કરે જોઈએ.
વળી સત્યને પ્રગટ કરવા માટે પણ આકુળતા રાખવી એ વ્યાજબી નથી. સત્ય એની મેળે પ્રગટ થાય છે તે એની મીઠાશ વધુ હોય છે અને સત્યને પ્રગટ કરવા જતાં એનું માધુર્ય હણાઈ જતું હોય છે. દા.ત. તમે બહુ ભણેલા હે, જ્ઞાની હે તમે વાતની શરૂઆતમાં જ તમારી ડીગ્રી જણાવી દે તે કેવું લાગે? અને થોડા સમયના પરિચય પછી બીજે માણસ તમારી વિદ્વતાથી અંજાઈને તમારા અભ્યાસ પૂછે તે તેમાં કેટલી મીઠાશ હોય? એટલે જીવે સત્યને પ્રગટ કરવા માટે બહ તત્પર ન રહેતા થોડી ધીરજ ધરવી ઉચિત જણાય છે. ઘણી વ્યક્તિ તે સત્યના નામે પિતાની અસહિષ્ણુતાને પિષતી હોય છે એટલે કે “મને તે બધું બરાબર કહેવા જોઈએ હું કેઈનું કશું પણ સહન કરી શકું તેમ નથી” એમ કહીને તરત જ બીજાની વાતને, બીજાના ખામીઓને જણાવવા માટે જીવ તૈયાર થાય છે. પણ હકીકતમાં તે સત્યના આંચળ હેઠળ પોતાની અસહિષ્ણુતાને જ જણાવતા હોય છે. સત્ય શબ્દનો અર્થ થાય છે “સજનને હિતકારી” ટૂંકમાં વિવેકપૂર્વક બોલાવાથી જ ભાષા સમિતિ સચવાય છે. બેલાયેલા શબ્દોના આપણે ગુલામ છીએ અને ન બેલાયેલા શબ્દોના આપણે માલિક છીએ એટલે વચનલબ્ધિનો ઉપગ તેવીતેલીને કરો એમાં જ સ્વ.પરનું હિત સમાયેલું છે. દુનિયામાં કેટલી વસ્તુ આંખેથી જોયેલી હોય તે પણ ખોટી પૂરવાર થતી જણાય છે. વંકચૂલના દૃષ્ટાતમાં આ જ વાત બની છે. - વંકચૂલ રાત્રિના સમયે ચૂપચાપ એક એકાએક ઘરમાં આવ્યા ત્યારે પોતાની પત્નીની સાથે પરપુરૂષના વેશમાં કેઈ અન્યને જોઈને આશ્ચર્યચક્તિ થઈ ગયો અને ક્રોધથી લાલચોળ થઈ ગયા. એક ક્ષણમાં તલવાર કાઢી અને પ્રહાર કરવા માટે આગળ વધ્યો, પરંતુ એ જ ક્ષણે તેને ગુરૂએ આપેલી પ્રતિજ્ઞા યાદ આવી અને તલવાર ખભા પર પાછળ, દૂર રહે એવી રીતે રાખીને પ્રતિજ્ઞાના પાલન માટે સાત ડગલાં પાછળ –પાછળ જતે ગો એટલામાં કાચની બારી સાથે તલવાર ટકરાઈ અને કાચ ફૂટ...ધડધડ...કાચના તૂટવાના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
