________________
૬૮૪ ચૌદમું પાપસ્થાનક
“પેશન્ય” ચાડી ખાવીએ મહાપાપ છે.
અઢાર પાપસ્થાનકમાં ચૌદમું પાપસ્થાનક પશુન્યનું છે. પશુન્યને સીધે અર્થ છે ચાડી ખાવી. શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્રના ૪૮-૪૯ સૂત્રની ટીકામાં પશુન્યની વ્યાખ્યા કરતા ફરમાવ્યું છે કે “પશુન્ય-પશુન-પ્રચ્છન્ન તોષાવિમવનમ્ પશુન્ય અર્થાત્ પિશુનકર્મ, અર્થાત્ સાચા-જૂઠ્ઠા અનેક દે વ્યક્તિની ગેરહાજરીમાં ખુલ્લા કરવા, કહેવા વ્યવહારિક ભાષામાં તેણે ચુગલી ખાવી એમ કહેવાય છે. ગુજરાતીમાં “ચાડી ખાવી” કહે છે. જે દે છે, અને નથી એવા પણ દેને પ્રગટ કરીને કેઈને કહેવા કોઈની સામે પ્રગટ કરવા તેને પણ શાસ્ત્રકાર મહર્ષિઓએ પાપ જ ગયું છે. અભ્યાખ્યાન અને પશુન્યમાં અંતર
ઉપર-ઉપરથી જેવાથી તમને સમજાશે કે તેરમું અને ચૌદમું અભ્યાખ્યાન અને પશુન્ય બને એકસરખા જ દેખાય છે. બંનેનું કાર્ય સરખું જ છે. કેટલાક લોકોને ભ્રમ થઈ જાય છે. પરંતુ એવું નથી જે બન્ને એકસરખા હોય, અથવા એક જ જેવા હોય તે જ્ઞાની ભગવંત બનેને સ્વતંત્ર જુદા-જુદા પાપસ્થાન શા માટે કહે ? જે તમે બારીકાઈથી ધ્યાન રાખીને જેશે તે બન્ને પાપસ્થાનક તમને સ્વતંત્ર દેખાશે. બન્નેનું કાર્યક્ષેત્ર પણ જુદુ-જુદુ દેખાશે. છતાં પણ કેટલાક અંશે બન્નેમાં સાદશ્ય જરૂર લાગે છે. સાદશ્યએ પ્રકારનું છે કે સત્-અસત્ દેશનું પ્રગટીકરણ છે. સારા-ખરાબ દેને પ્રગટ કરવાના હોય છે. જે ગુણ છે તેને છૂપાવવા અને દેને કહેવા જે દે નથી તે દોષ પણ કહેવા છે અને કજિયા કર, લડવું-ઝગડવું એટલી સાદક્યતા બંનેની વચ્ચે જરૂર છે. છતાં પણ બન્નેનું કારણ જુદુ જુદુ છે, રીત જુદી-જુદી છે. બંનેના માર્ગે અલગ-અલગ છે. દિશાએ ભિન્ન છે અભ્યાખ્યાનમાં સીધે આરોપ કરવાની વાત છે. કલંક લગાડાય છે. જાહેરમાં પણ દોષારોપણ અને આક્ષેપ કરાય છે. અભ્યાખ્યાની વધારે બળવાન-નિષ્ફર ડાય છે જ્યારે પૈશુન્ય વૃત્તિવાળા ડરપોક-દુર્બળ હોય છે. અભ્યાખ્યાની સિંહવૃત્તિવાળા હોય છે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
