Niti Vakyamrutam Satikam

Author(s): Somdevsuri, Pannalal Soni
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 436

प्रकीर्णक-समुद्देशः ।
३९९
तस्य किमसाध्यं नाम यो महामुनिरिव सर्वान्नीनः सर्वक्लेशसहः सर्वत्र सुखशायी च ॥ ५३ ॥
टीका - यः पुमान् सर्वान्नीनो भवति सर्वान्नभक्षणरुचिर्भवति उत्तममध्यमाद्यन्नानि भक्षितानि परिणामं गच्छन्ति । तथा सर्वक्लेशसहः शीतातपाद्येषु क्लेशेषु सहः समर्थो यः तथा सुखशायी कण्टकानामुपरि यस्य निद्रामागच्छति तस्य शरीरपुष्टिर्भवति, किमपि कर्मासाध्यं न भवति । क इव ? मुनिरिव मुनिरपीदृग्विधः । तथा च गुरुः
नारुचिः क्वचिद्धान्ये तदन्तेऽपि कथंचन ।
निद्रां कुशं हि तस्यापि स समर्थः सदा भवेत् ॥ १ ॥ अथ लक्ष्मीस्वरूपमाह--- स्त्रीप्रीतिरिव कस्य नामेयं स्थिरा लक्ष्मीः ॥ ५४ ॥ टीका —नामाहो कस्य पुरुषस्य स्थिरेयं लक्ष्मीरपि तु न कस्यापि । केव ? स्त्रीप्रीतिरिव ।
यथा.. .. स्त्रीप्रीतिरस्थिरा तद्वदेव हि । यस्मात्तस्मात्प्रकर्तव्यो जयस्वस्याः ? शुभैषिभिः ॥ १ ॥ अथ राज्ञां लोको यथा वल्लभो भवति तदाहपरपैशून्योपायेन राज्ञां वल्लभो लोकः ।। ५५ ।।
टीका- राज्ञां भूपतीनां वल्लभो भवति, केनोपायेन भवति परपैशून्योपायेन बाहुल्यतया यः परेषां पैशून्यानि करोति राज्ञां पुरतः सकाशात, स कातरोऽकुलीनोऽपि प्रसादान्वितो भवति । तथा च हारीतः -- पैशून्ये निरतो लोको राज्ञां भवति वल्लभः । कातरोऽप्पकुलीनोऽपि बहुदोषान्वितोऽपि च ॥ १ ॥
अथ नीच आत्मानं येन कर्मणा बहुमन्येत तदाह
नीच महत्त्वमात्मनो मन्यते परस्य कृतेनापवादेन ॥ ५६ ॥