________________
સાધન નથી હોતાં અને કેટલાકને હાય છે. એનું શું કારણ? જન્મતાવેત બાળકે એવા શે પુરુષાર્થ કર્યો હાય કે તેને સુખી જીવન મળે અને ખીજાને નિર્વાહનાં પણ ફાંફા હાય? તે માટે તેને જવાબદાર કેમ ગણાય ? સ્પષ્ટ છે કે પૂર્વના કર્માનુસાર માણસને સુખ અને દુઃખની સ્થિતિ પ્રાપ્ત થાય છે.
સુખદુ:ખના મનુષ્ય સ્વયં નિર્માતા છે, સારી કે ખરાબ પ્રવૃત્તિએ જ તેનું શુભ અને અશુભ કમ છે. આ કને મધ માનવ– જીવનમાં ક્ષણે ક્ષણે થયાં કરે છે, આ કર્મો જ માનવને તેના મૂળ આત્મગુણને વિકસિત થવાં શ્વેતા નથી. માટે નવા કર્મોના ઉપાર્જનમાં વિવેક બુદ્ધિ રાખવી જોઇએ.
સંતાન
ખાવું-પીવુ, ભાગ ભાગવવા, પ્રાપ્તિ કરવી, જન્મવુ, મરવું વગેરે આ યાએ માત્ર મનુષ્ય નથી કરતા. પશુ-પક્ષીએ પણ આ પ્રવૃત્તિ જ કરે છે. પરંતુ મનુષ્યમાં વિચાર શક્તિની વિશેષતા છે, જે એને જીવનવિકાસમાં કારણભૂત ખની શકે છે.
વિચારશક્તિ માટે જ્ઞાનની જરૂર છે. જ્ઞાન જીવનની મૂળભૂત મૂડી છે. એના વિના મનુષ્ય પેાતાનું જીવન ખાઇ બેસે છે. જ્ઞાન હોય પણ આચરણ ન હેાય તો એ બાજારૂપ થઇ પડે.જે જ્ઞાન પેાતાના હિતાહિતને વિવેક ન શીખવે એ જ્ઞાનશા ક્રામનું? જ્ઞાન એ છે જેનાથી ગુણદોષની પરખ આવે, હેય–ઉપાદેયની ભાવના જાગ્રત કરે.
પાશ્ચાત્ય કેળવણીના કારણે લાકા આજે ભૌતિકજ્ઞાન તરફ વળેલા છે. સંપત્તિ વધારવી અને ઇંદ્વિચાના વિષયાના સુખનું એ જ્ઞાન હાય છે. એથી ભૌતિક સામગ્રી માટે આર્થિક લિપ્સા જાગે છે. સામગ્રી એછી અને જરૂરી
કલ્યાણુ : ફેબ્રુઆરી ૧૯૬૨ : ૧૦૦૭
આત વધારે હાવાથી શાષણની ભાવના થાય. શાષણ સઘ જન્માવે. પરિણામે માનવજીવન અસંતુષ્ટ અને દુ:ખમય બની જાય. આમ ભાતિક સામગ્રી ક્ષણિક સુખ આપે પરંતુ અંતે તે એ દુઃખમાં જ પરિણમે.
વસ્તુતઃ સુખના આધાર બહારની સામગ્રી ઉપર નહિ, પરંતુ આંતરિક સામગ્રી પર નિર્ભર છે. આત્મગુણાના વિકાસથી જ સુખ પ્રગટ થાય છે, સાચું જ કહ્યું છે કે
महता पुण्यपण्येन, क्रीभ्यं काय नौस्त्वय । पारं दुःखोदधेर्गन्तु ं, तर यावन्न भिद्यते ॥
મહાપુણ્યરૂપી ધન આપીને આ કાયરૂપી નાવ ખરીદેલું છે. તે ભાંગે નહિ ત્યાં સુધી તેના વડે ભવરૂપી દુઃખદરિયાને તરી લે. Lives of great men all remind us, We can make our lives sublime; And departing leave behind us Foot prints on the sands of time.
મહાપુરુષાના ચિત્રા અનુકરણ કરવા લાયક દૃષ્ટાંત તેમજ આપણી સ્થિતિનું ભાન કરાવનાર માનસિક દર્પણ છે. દેહ વિલય થતાં કાળની રેતી ઉપર પેાતાની આછી પણ અમર પગલીઓ પાડી, જીવન ખરાબે ચઢેલા માણસાને સાચા આત્મ કલ્યાણના માર્ગનું દર્શન કરાવે છે. મહાપુરુષાના ભૌતિક દેહનુ ભલે મૃત્યુ થયું હોય, પણ લોકોપયોગી કૃતિઓ-ઉપદેશ -જીવન વગેરે દ્વારા પ્રાપ્ત થયેલ યશસ્કાય તા સદા અમર જ રહે છે.
એક ખેડૂતે કાઈ મહાત્માની સેવા કરી. તેણે પ્રસન્ન થઇ એક એને પારસમણિ આપ્યા, જેના સ્પર્શથી લાખડ સુવર્ણમની જતું. મહાત્માએ મણિ સાત દિવસ પૂરા થતાં પાછા આપી દેવાની શરત કરી. ખેડૂતે એ મિણ
