Jivanma Dharm

Author(s): Chitrabhanu
Publisher: Shah Lalbhai Manilal

Page 9

શ્રી. મુનશી જેવા કેટલાક લેખકોએ એતિહાસિક સાહિત્યને અન્યાય કર્યો છે. ઇતિહાસનાં તેજસ્વી પાત્રોને પોતાની મનસ્વી વૃત્તિઓથી રંગીને પિતાના માનસનું પ્રદર્શન ભર્યું છે. પ્રતાપી પાત્રોની પવિત્રતા સામાન્ય માનસમાં આવતી જ નથી.
મહામંત્રી ઉદયનને શ્રી. ક. મા. મુનશીએ પિતાની નવલકથાઓમાં સાવ હીણ ચીતર્યા છે. એમની એ નવલકથાઓ અંગ્રેજી નવલથાઓમાંથી સરજાઈ છે. ને એ નવલકથાઓમાં જે જે પાત્રો હતાં, તે તે પાત્રો પિતાની નવલમાં ખડાં કરવાં, ને ઇતિહાસને આભાસ આપવા એમણે સોલંકી યુગ લઈને એ વખતનાં પાત્રો મન ફાવતાં ગોઠવીને ગમે તે રીતે ઘડ્યાં છે. તેઓએ એક પ્રસંગે જાહેર કર્યું હતું કે મુંજાલને ઠેકાણે પહેલાં શાંતુ મૂક્યો હતો, પણ પછી ફેરવી નાખ્યો. મંજરી એમની કલ્પનાનું પાત્ર છે! આમ એમણે નવલકથાનો રસ જમાવવા ગુજરાતનાં પ્રતિભાશાળી પાત્રોને ખુરદો કરી નાખ્યો છે.
આ વખતે એક ભરવાડનું દષ્ટાત યાદ આવે છે. સ્ત્રી-પુરુષ નદી ઊતરતાં હતાં. સ્ત્રીએ પોતાના પગે સુંદર મેંદી મૂકી હતી. પુરુષને એને મેહ હતો. સ્ત્રીને પગે પાણી ન અડે એટલે એણે સ્ત્રીને અવળી પકડી. માથું નીચે ને પગ ઉપર. સ્ત્રી પાણુ પીને મરી ગઈ પણ પેલા પુરુષે કહ્યું: “ભલે જીવ ગયે, પણ રંગ તે રહ્યો.” આમ એમણે નવલકથાને ટેસ્ટ જાળવવા કેટલાંય મહાપ્રતાપી પાત્રોને ખુરદ કરી નાખ્યો છે. આજના ઉદાર યુગમાં શ્રી. મુનશી જેવાએ એ પાત્રને ન્યાય આપી પિતાના અપકૃત્યનું પ્રાયશ્ચિત કરવું જોઈએ. આ તે એક પ્રાસંગિક વાત થઈ. હવે આપણે મૂળ વાત પર આવીએ. ગુર્જરઇતિહાસના ઘડવૈયાઓમાં મહામંત્રી ઉદયનનું સ્થાન અનુપમ છે.
એંશી વર્ષના મહાનદ્ધા ઉદયન મૃત્યુશધ્યા પર પોઢયા છે. સમરાંગણની એ ભૂમિ છે. એમણે સૌરાષ્ટ્ર પર પરે વિજય તે મેળવ્યું, પણ દેહ ઘાથી જર્જરિત થયો છે. આ વિદાય વેળાએ