________________
૪૯૨
વખતે તેમણે આપણને મદદ આપી હતી અને બ્રિટિશ રાજ્યના ભલાની કે કાંઇ ઉપયોગી થાય તેવી ખબર ધીરજ અને શ્રમથી એકઠી કરી હતી. રાજ્યને જે અગત્યની અને ખુલ્લી મદદ આપવામાં તે કિંદ પાછા પડયા નથી તેના પુરા બદલેા વાળા શકાય એવું નથી. હિંદુસ્થાનમાંના અંગ્રેજોના કામમાં જે હિત તે બતાવતા તે હમેાં આપણુને યાદ રહેશે, અને તેમને અને તેમના કુટુંબીઓને સમાજમાં ઉંચા માન અને દરજ્જો ચઢાવવાની બધા ઉંચા બ્રિટિશ અમલદારાની કરજ રહેશે.
૩ જી જાન્યુઆરી, ૧૮૦૫ ન', ૪
(સહી) લેઈક
બધી બાજુએ ઉંચા જાડા કાટથી ઘેરાએલે અને ણે ભાગે ન ચઢી શકાય તેવા પર્વતની ટાંચ પર બાંધેàા હૈાવાથી ગ્વાલિયરના કિલ્લા લગભગ અજીત હતા. જો મહારાજાધિરાજ સવાઇ સિક’દર સરૂપચ'દ ગુપ્ત કે જેમણે આપણા સાહસમાં ખરા મનથી મદદ આપી તેમની મદદ નહાતા તેના આજો કાઇ રીતે લઇ શકાત નહિ. કિલ્લામાં ટેકરીની ટાંચે જતા એક છૂપા રસ્તા હતા. આની ખાતમી તેમણે મેળવી અને આપણને ખબર આપી અને તેથી આપણી ઉમેદ સહેલાઇથી બર્ આવી.
જૈનયુગ
આ વખતની તેમજ બીજા પ્રસ`ગની તેમની સેવા બ્રિટિશ તરફની તેમની વફાદારી અને ભક્તિને લીધે પ્રેરાઇ હતી. આપણે હમેશાં તેમના ધર્મની જાહેાજલાલી, તેમના દેશની સ્થિતિ અને તેમના કુટુ અના હક્ક ધ્યાનમાં રાખવા જોઇએ. - ૧૭૮૨
(સહી) પાપહામ કેપ્ટન
ન પ
હિં‘દી રાજ્યકર્તાએની સાથેના વિગ્રહેામાં બ્રિટિશ પક્ષને વિજય અપાવવામાં મુગટંદ છત્રપતિ મહારાજાધિરાજ દેવરાજ બહાદૂર રાજRsમીર કુંવરજી ગુપ્ત તૈયાર હતા. મરાઠા જસવતરાય સામેના આ પણા વિગ્રહમાં તેમણે દેખીતા ભાગ ભજવ્યેા હતેા. તેમના પોતાના માણુસેાના જીવને જોખમે કાટાની
ચેક ૧૯૮૩
વિરૂદ્ધ ચમત્ર એળંગવામાં તેમણે મદદ કરી હતી. મુકદ્દરાના પહાડી કિલ્લામાં અને ભેજવામાં અને સૂકાં જગàામાં બ્રિટિશ સેાજરાના જાન બચા વાના પ્રયત્નમાં તેમની પ્રશસનીય કુત્તેક વ ર્ણનીય છે.
બધા સદ્ગુણેના શિરામણ અમારી આભારની લાગણી તેમના સ્વાર્થ, ધાર્મિક, રાજકીય અને સાંસારિક, ધણી સંભાળ અને કાળજીથી સાચવવાની
ફ્રંજ પાડે છે.
૧૮૦૪
(સહી) મેન્સન
ન'.
સર ડેવિડ આકારલાનીના પત્ર
૧૪-૪-૧૮૧૫
મુગટ’દ છત્રપતિ મહારાજાધિરાજ મુંદ્રેશા સર્ પચંદ અને કથન કારવાશી ખાલાસાહેબ સામ્રમલ,
મને તમને આ પ્રમાણપત્ર આપતાં ઘણું। આનંદ થાય છે. તમને લખતાં મને માન મળ્યું એમ હું સમજું છું. તેનું પહેલું કારણુ એ છે કે હિન્દુસ્થાનના ઘણા પ્રાચીન રાજાએમાં તમારા ખરાખરીએ શેાધ્યા જડતા નથી. તમારા બાપદાદા વખાવખત હિંદુસ્થાનપર રાજ્ય કરી ગએલા કેટલાક મુસલમાન રાજાએાના સન્માનિત મિત્ર હતા, અને તમારા બાપદાદાએની એક વખત હિન્દુસ્થાનના સાથી બળવાન સરદારામાં ગણના થતી. તેમની પાસે એટલું અઢળક ધન હતું કે તેની આંકડાંમાં ગણુત્રી થઇ શકે નહિ. હિન્દુસ્થાનના જુદા જુદા ભાગમાંની તેમની ધાર્મિક સસ્થાએ અજાયબીએ ગણાય છે. અ'ગ્રેજ સરકાર જોડેની તમારી મૈત્રીનું વર્ણન થઇ શકે તેમ નથી. વખતેા વખત તમે તેમને આપેલી મદદ સરકારને હમેશાં યાદ રહેશે. નેપાલ વિગ્રહમાં તમે મારી કરેલી સેવા એટલી બધી છે કે તે ગણાવી શકાય નિહ. અને હું કહું છું કે જે અંગ્રેજોના હિન્દુસ્થાનમાં કાષ્ઠ મિત્રા હોય તે તેમાં કાઇ તમારી બરાબર નથી.
