________________
વડગચ્છ, તપાગચ્છ, પુનમીઆ, આગમિકચેત્રવાલ આદિ ઘણું ગચ્છ ઉત્પન્ન થયા અને તે વખતે દરેક ગચ્છના આચાર્ય સ્વમત પ્રતિપાદનમાં પિતાનું આત્મબળ વાપર્યું પણ તેઓએ સંપ કરીને અનેક ઉપાસેથી અન્ય ધર્મીઓ સાથે ઉભા રહેવું એ તરફ લક્ષ દીધું નહિ. તેરમા સૈકામાં અર્થાત વિક્રમ સંવત બારસેની સાલમાં ઘણું ગચ્છે ઉત્પન્ન થયા તે વખતે વર્તમાનકાલપર દષ્ટિ દેનાર સર્વ આચાર્યોમાં શ્રેણ, કલિકાલસર્વજ્ઞ, મહા પ્રભાવક શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય હતા. તેમણે સાડા ત્રણ ક્રોડ ક્ષેકની રચના કરી. તેમણે શ્રી કુમારપાલ રાજાને જૈનધર્મી બનાવ્યું. તેમણે જૈનધર્મને પુનરૂદ્ધાર કરવાને અને રાજકીય જનધર્મ બનાવવા ભગીરથ પ્રયત્ન કર્યો હતો.
જનધર્મમાંથી અન્ય ધર્મમાં ગએલા રાજાઓને તેમણે પુનઃ જૈનધમ બનાવવા ઉદ્યોગ કર્યો અને તેમાં તે કુમારપાલ રાજા વગેરેને જૈનધર્મી બનાવી ઘણે અંશે ફાવ્યા. તેમના આત્માને કરોડ કરોડ વાર વંદન થાઓ. પૂર્વની પેઠે ક્ષત્રિય રાજાઓ સદા જૈન રાજાઓ તરીકે રહે અને રાજાઓના વંશમાં થનાર રાજાની પરંપરામ જૈનધર્મ સદા કાલ રહે એવી શ્રી હેમચંદ્ર પ્રભુની ધારણા હતી પણ તે તેમની પાછળ બર આવી નહિ. તાંબરોમાં સર્વે આચાર્યોમાં ગચ્છની માન્યતાના ભેદે સંકુચિત દષ્ટિ હેવાથી અને તેમજ દિગંબરોમાં મૂલસંઘ, કાષ્ટીસંધ, માથુરીસંધ, વગેરેના મતભેદથી એક બીજાના ખંડનમાં આત્મશક્તિને વ્યય થવા લાગ્યા અને પરસ્પર સંપીને જૈન ધર્મમાંથી ભ્રષ્ટ થનાર લેકને જનધર્મમાં પુનઃ લાવવાનો વિચાર કરવાને સર્વ ગચ્છના આચાર્યોની મહા સભા મળી શકી નહિ અને તેથી વિક્રમની ચૌદમી સદીમાં જૈનધર્મ તે રાજકીય ધર્મ તરીકે રહ્યા નહિ. હાય!! કેટલી બધી ખેદની વાત. વિક્રમ સંવત તેની સાલમાં વસ્તુપાળ અને તેજ પાળ એ બે જૈન પ્રધાને થયા તેમણે જૈન ધર્મની જયપતાકા ફર
