________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંતર્મુખ દષ્ટીની ઉપયુક્તતા
લેખક : સાહિત્યચંદ્ર બાલચંદ હીરાચં માલેગામ આપણી દષ્ટિ બહારની જ વસ્તુ જોઈ શકે જાગે ! તેમજ આપણામાં નહીંવત અગર છે. 'સામે જણાતા પદાર્થનું પ્રતિબિંબ આપણી અભાવરૂપે રહેલા ગુણો તરફ જ્યારે આપણે દછી આગળ ખડું થાય છે. આપણામાં આસ. અહંભાવની દષ્ટીથી જોતા હોઈએ ત્યારે આપણે પાસ કે પીઠ પાછળ જોવાની શક્તિ નથી એ નવ સદ્દગુણ મેળવવાની વૃત્તિ પણ શી રીતે ટેવને લીધે જ આપણાથી પર એવા બીજના જાગે ! એકાંત બાહ્ય દષ્ટિ કેળવવામાં કેવા દોષ જેવાની આપણને હમેશ ઈચછા થાય દોષ ઉત્પન્ન થાય છે, અને ગુણા વ્રતુણુ કરછે. પરિણામ એ આવે છે કે, કોઈ પણ ઘટના વામાં કે અવરોધ નખાય છે એ આપણા બની જાય છે ત્યારે તેમાં રહેલી ખામી અગર ધ્યાનમાં આવવાની ઘણી જરૂર છે. આપણે તેમાં રહેલા દોષ આપણે બીજા ઉપર ઢાળવા સાચા ગુણોનું ગૌરવ કહીએ ત્યારે જ તે ગુણે પ્રયત્ન કરીએ છીએ. અને બીજા ઉપર ક્રોધ આપણામાં પ્રગટ કરવા માટે આપણે પ્રયત્ન કરીએ છીએ. આપણે પોતે પૂર્ણ નિર્દોષ જ કરી શકીએ. અન્યથા આપણામાં સદ્ગુણે પ્રગટ છીએ એવી ભાવના રાખવાને આપણે લલ થવાને સંભવ જ રહેવાને નથી. ચાઈએ છીએ. એવી ટેવ પડી જવાને લીધે બહારના પઢાથે જોવાની શક્તિ આપણી આપણી અંતમુખ દૃષ્ટિ લુપ્ત જ થઈ જાય છે. આંખ માં છે તેવી જ રીતે આપણામાં રહેલ અને આપણે પિતે દેહ નહીં પણ આત્મા અંતર્ગત ગુણો કે અવગુણે જોવાની પણ છીએ એ ભાવના આપણામાંથી લગભગ નષ્ટ- આપણામાં શક્તિ છે જ. જેમ આપણને ચર્મપ્રાય થઈ જાય છે. માટે અંતર્મુખ દૃષ્ટિ એ ચક્ષુઓ છે તેમ અંતરચક્ષુ ઓ પણ હોય છે. શું છે એને આપણે વિચાર કરવાની જરૂર જયારે બાહ્ય ચક્ષુઓ બંધ કરી દઈ એ ત્યારે જ છે. જેવી રીતે અનિછ વસ્તુની ઘટનાને દોષ આપણા અંતરચશ્ન એ ઉઘડે છે. એકી સાથે બીજા ઉપર નાખવા આપણે મથીએ છીએ અને જાતના ચા એ કામ કરી ન શકે. તેવી જ રીતે ઈવ અને મનગમતી ઘટનાનું એકનુ' કાય બંધ થાય ત્યારે જ બીજાનું કાર્યા શ્રેય પોતાનું જ છે એવું માનવા અને મનાવવા શરૂ થાય છે. એટલા માટે જ સામાયક, પ્રતિઆપણે પ્રયત્ન કરતા રહીએ છીએ. આ બધું કમણ આદિ અનુષ્ઠાનો એકાંતમાં જ કરવાનું બાહ્ય દષ્ટિ કેળવવાનું પરિણામ હોય છે. અને ઈષ્ટ ગણવામાં આવ્યું છે. એકાંત જગ્યા, બીજી એવી ટેવને લીધે આપણે પોતાને સુધારી ઘટનાઓ કે ગમનાગમન આપણી સામે ન જ આપણે રૂંધી નાખીએ છીએ. આપણા પિતાના થાય એ પ્રદેશ શોધવાનું ઇષ્ટ ગણવામાં દે નહીં જોવાને લીધે અને પેટે અહંભાવ આવે છે. પ્રતિક્રમણમાં માનવના હાથે જેટલા કેળવવાને લીધે આપણી પિતાની ઉન્નતિ અટકી દેશે થવાનો સંભવ છે તે બધાઓનો ઉચ્ચાર પડે છે. આપણે દોષ જ નથી એવી ખાટી કરી જવામાં આવે છે. તેમજ તેવા કેઈ દે ભાવનાને વશ થવાની ટેવને લીધે આપણુ આપણા હાથે થઈ ગયા હોય તેના માટે ક્ષમા સાચા દોષ પણ આપણને ગુણ રૂપ ભાસે છે. માગવામાં અને કરવામાં આવે છે. આ બધી અને દેષ જ ન જણાય ત્યારે તે દૂર કરવાની ક્રિયામાં અંત મુખ દૃષ્ટિ કેળવવાને ઉદ્દેશ હોય આ પણે પ્રયત્ન પણ શા માટે કરવાની વૃત્તિ છે. પરંતુ તેને સાચો ઉદ્દેશ આપણે સફળ
For Private And Personal Use Only
