________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૮ ]
જૈન નિયમો અને છત્રીસ ઉપનિષદ
આ વૃત્તિમાં આરામ કરતાં નિગમને વધુ મહત્વ ઉપદેશકઃપવલ્લીના ૩૬માં ૫૯લવ (પત્ર ૩૪૦અપાયું છે તેમજ કેટલીક પ્રચલિત માન્યતાઓથી ૩૪૯ )માં . ૩૭૩-૬૩૫ તરીકે જોવાય છે. ભિન્ન માન્યતાઓ આમાં રજૂ થયેલી છે એમ ઉપર્યુક્ત હાથપથીમાં આ પદ્ય નીચે મુજબ છેઃ“જૈનધર્મ પ્રસારક સભા'ને જણાતાં આ સભા “હ્રાસન્નતિકિનાર નવા ધ્યાત્વા ઘ ાણધારિણ: I તરફથી આ વૃત્તિના કેટલાક અંશાનું ભાષાંતર જતું કરી નાઘનનિર્દીતિવાત ચિત્તે મા ” આ સભાએ આ વૃત્તિનું ભાષાંતર વિ. સં. ૧૯૭૮માં
હાથપોથીમાં અંતિમ પદ્ય નીચે પ્રમાણે છે – પ્રસિદ્ધ કર્યું છે, આ વૃત્તિમાં જૈનોનાં છત્રીસ ઉપનિષદનાં નામે તેમ જ એની સંક્ષિપ્ત રૂપરેખા * નિકોનિષદુવાાવોચ મનીષUT: | અપાયાં છે. એ બાબત હું હાથ ધરું તે પૂર્વે તારા જ્ઞાનત્ત નિતનિત્વમાં ઘર્મશુદ્ધ ૨૦” નિગમ ” ગ૭ ઈત્યાદિ વિષે ટૂંકમાં ઉલેખ કરીશ.
ઉપદેશકઃપવલીમાં ૧૦૩ પદ્યો છે જ્યારે ઉપર્યુક્ત * નિગમ ગ૭-તપ 'ગચ્છની વિવિધ હાથપોથીમાં અંતિમ પદ્યને અંક ૧૦૧ નો શાખાઓ પૈકી એકનું નામ “ કુતુબપુરા' છે, છે, અંતમાં આ હાથપોથીમાં આ કૃતિનું નામ આમાંથી નિગમ ”મત નીકળે છે અને એનું બીજું “નિગમાણમકાન્તીકરણુસંવાદશતકમ્ ” છે. નામ “ભૂકટિયા મત છે એમ જૈન પરંપરાના
આ પરિસ્થિતિમાં નિગમાગમની ૭૧૯ ક્રમાંક ઇતિહાસ (ભા. ૧પૃ. ૬૧૯)માં કહ્યું છે.
વાળી અને છાણીના ભંડારની ૧૬૪ પત્રની હાથપોથી નિગમ સ્તવન-આ સ્તવન ઇન્દ્રનન્દિએ રચ્યું જેવી જોઇએ. આ ઉપરાંત જે બે હાથપોથીઓની છે. એને “વેદાન્ત સ્તવન ' પણ કહે છે. આ જ માંધ જિ. ૨. કે. (વિ. ૧, પૃ. ૨૧૧)માં છે કદાચ નિગમાગમ હશે એમ જિનરત્નકેશ (વિ. તે પણ તપાસવી ઘટે. ૧, પૃ. ૨૧૧)માં કહ્યું છે જ્યારે પૃ. ૩૬૫માં આનો
નિગમ-સ્તોત્ર-આ “ શ્રીમથુરા થી નિશ્ચિતરૂપે સ્વીકાર કરાય છે. અહીં પૃ. ૩૬૫ માં
શરૂ થતું સત્તર પદ્યનું સ્તોત્ર ઈન્દ્રનન્તિસૂરિએ રચ્યું સુચવાયું છે કે (એ ઈન્દ્રનન્દિનું અપર નામ ધર્મસિંહ
છે. આ સૂરિ તે ઉપર્યુક્ત જ ઇન્દ્રનન્દ્રિ છે કે કેમ છે અને એમને “ભરતનરપતિ” અને “શ્રાદ્ધદેવ”
તે જાણવું બાકી રહે છે. આ સ્તોત્રની એક હાથતરીકે પણ ઉલ્લેખ કરાય છે. (૨) આ સ્તવન
- પોથીની નોંધ નિમ્નલિખિત સૂચીપત્ર (ભા. ૧, તેત્રના છત્રીસ વિભાગોને “છત્રીસ ઉપનિષદ ”
પૃ. ૧૬-૧૬૩)માં છે – તરીકે ઓળખાવાય છે અને એમાં શ્રાવકેના આચાર કથા સહિત દર્શાવાયા છે. (૩) આ સ્તવન ઉપર
"Catalogue of Sanskrit and Pra. ટીકા છે. (૪) પ્રો. પિટસને પોતાના ત્રીજ હેવાલમાં krit Manuscripts muniraja Shri મૂળ તેમ જ ટીકામાંથી અવતરણ આપ્યાં છે.
Punyavijayji Collection." નિગ માગમની કેટલીક હાથપોથીઓ મળે છે.
[मुनिराजश्री पुण्यविजयजी हस्तप्रति संग्रઅને એક અહીં (સુરતમાં) છે. અને એને ક્રમાંક
हतानां संस्कृतप्राकृतभाषानिवद्धानां प्रन्थानां सूची]
૧ ૮૯૬ છે એવો જિ. ૨. કે. (પૃ. ૨૧૧) ગત
નિગમ એટલે ?-નિગમના સામાન્ય રીતે ઉલેખ જોઈ મેં આ ૮૯૬ ક્રમાંકવાળી હાથપોથી ત્રણ અર્થે કરાય છેઃ (૧) વેદ, ધર્મશાસ્ત્ર, (૨) ઈશ્વર તપાસી તે એમાં ‘નિગમનાગમનિણતિશતક' નામની 1. એક સંસ્કૃત અંગ્રેજી કેશમાં નિગમના બાર કતિ છે અને એમાં ૧૦૧ પદ્યો છે. આ જ પદ્યો અર્થ અપાયા છે.
'
'D
')
For Private And Personal Use Only
