________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મમમમમમમમનારાયણના
સ્વામિવાત્સલ્ય
લેખક:-ડો. વલ્લભદાસ નેણસીભાઈ-મોરબી | સ્વામિનારાયને ઊંડો અર્થ સમજવા જેવો છે. હાલ લૌકિક રીતે તે શ્રાવકશ્રાવિકાના સમદાયને એક ટંક એકત્ર ભેજન આપવું એવો અર્થ સમજાય છે. પરંતુ ખરી રીતે સમ્યક્ત્વના ભૂષણ માંહેનું ૭મું ભૂષણ છે. એટલે એ રીતે તેને વિચાર કરે જોઈએ. આ રીતે તેને અર્થ સ્વધર્મને પાળનાર, દયામય સર્વજ્ઞ પ્રરૂપિત ધર્મને આચરનાર અથવા આત્મ ધર્મમાં રાચનાર એ વસ્તુતઃ સ્વામિભાઈ અગર સ્વધર્મી ભાઈ કહેવાય છે. તેનું વાત્સલ્ય કરવું અર્થાત દરેક પ્રકારે તેમના ઉપર પ્રીતિ બતાવવી, તેમની યથાશક્તિ ભક્તિ કરવી, તેમને ધર્મસાધનામાં આડા આવતાં વિદને દૂર કરવા, કેળવણી માટે ખૂટતા સાધનો પૂરા પાડવા, સ્વધર્મી ભાઈઓ માટે ધર્મશાળાઓ બંધાવવી, સસ્તા ભાડાની ચાલીએ બંધાવવી, કેળવણી માટે તેમ જ પાઠશાળા માટે એગ્ય ગોઠવણ કરાવવી, પુસ્તકાલયે ખેલવા-એ આદિ કરવું એને જ ખરૂં સ્વામિવાત્સલ્ય કહી શકાય. આ સ્વામિવાત્સલ્ય તન-મન અને ધનથી સાધી શકાય છે. કોઈ ભાગ્યવાન એકથી, કેાઈ બેથી અને કેઈ ત્રણેથી ભક્તિ કરી શકે છે. હાલમાં તો સ્વામિ વાત્સલ્યને માત્ર સંઘ જમાડ, નેકારશીકરવી અગર ગ૭ કરો એ સાંકડો અર્થ થઈ રહ્યો છે. અને એ અજ્ઞાનજનિત છે.
લૌકિક પરંપરાવાળા ભાઈઓ દેખાદેખીથી અનુકરણ કર્યા કરે છે. બાકી ખરી રીતે સ્વામિવાત્સલય એ સમકિતને દીપાવનાર એક ભૂષણ એક રૂપમાં અગર બીજા રૂપમાં સ્થાયી રહે જ અને એ જાણનાર સમકિતી આત્મા પોતાના સ્વધર્મી ભાઈઓનું હરકેઈ પ્રકારે વાત્સલ્ય કરે જ કરે. પણ ધર્મની અજ્ઞાનતા, તેથી થતી તેની અવગણના, કુળ પરં. પરાના ચાલ્યા આવતા ઉપર છલા બઢેલા ધર્મના અભિમાનને લઈને તે પ્રમાણે ચાલી, દેખાદેખીથી કિવા યશ કીર્તાિના લેભથી કિવા રસેન્દ્રિયના વિષય લુખ્યપણુથી માત્ર જમણવાર રૂપે સ્વામિ ભક્તિ કરવી, યતના અને ઉપયોગરહિતપણે રસોઈ કરવી, પીરસી અસંખ્યાતા ત્રસજીવોની હાનિ કરવી, વિગય આદિની દરકાર વિના જમાડવા, બીજી સારી રીતે સ્વામિવાસય થઈ શકે છે કે નહિં તેનો વિવેકપૂર્વક વિચાર કર્યા વિના હજારનું દ્રવ્ય ખરચી નાંખવું એ કંઈ પણ રીતે આ અસહ્ય મોંઘવારીના કાળમાં, જ્યારે મધ્યમવને અગર સીદાતા સ્વધર્મ બંધુઓને તેટલી જ રકમમાંથી બીજી ઘણી રીતે ઉપયોગી થઈ શકાય છે, એજાય છતાં અને તેની અનિવાર્ય જરૂરીયાત પીછાણતાં છતાં ‘આગેસે ચલી આતી હૈ' એ રીત મુજબ વર્તવું એ કઈ રીતે યોગ્ય લાગતું નથી.
સામુદાયિક પ્રીતિભેજન ન આપવું એમ કહેવાને જરા પણ ઉદ્દેશ નથી, કારણ કે આવા પ્રીતેજનથી ધર્મની પુષ્ટિ થાય છે. પણ એકલા જમણવારમાં જ સ્વામિવાત્સલ્યને સમાવેશ થતો નથી, તે તો તેનું એક ગૌણ અંગ છે. બીજા પ્રધાનરૂપ બહુ છે. અને તે દેશકાળને અનુસરીને વિવેક થી વિચારવા ઘટે છે. આ કાળમાં ખરું સ્વામિવાત્સલ્ય કરવું હોય તે જૈન બનાવવા માટે જ્ઞાન દાન આપવું, જ્ઞાન સંપાદન અથે ઉદારતાથી નાણાકીય સહાય આપવી, ઉચ્ચ કેળવણી માટે લેન અગર સ્કોલરશીપ આપી કેળવણીમાં સમાજ કેમ આગળ વધે એ જોવું, ઉધોગ ગૃહો અગર નાના ઉદ્યોગ શરૂ કરી વિધવાઓ અને ત્યકતા બ્લેનને આવકના સાધન કરાવી આપવા એવી અનેક જુદી જુદી પ્રવૃત્તિઓ કરી સ્વામિવાત્સલ્યનું અપૂર્વ ફળ મેળવે એ જ અભ્યર્થના.
For Private And Personal Use Only
