________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ
( ૩ )
ણામે જ્ઞાનાદિક ગુણાનું આવરણ કરનારા મેાહનીયાદિ કા બંધ–સંચાગ ધીમે ધીમે ઓછા થઈ સર્વથા "ધવિચ્છેદ થાય છે, અને ક'ના ધીમે ધીમે વિષે -નાશ થતાં થતાં સર્વથા ક્ષય થાય છે ત્યારે છત્રને સ દ્રશ્યપર્યાયનું સંપૂર્ણ લોકાલેક પ્રકાશસમય જ્ઞાન –કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે; અને આયુષ્યના અંતે શરીરથી સ થા મુક્ત થઈ સિદ્ધ દશા, સિદ્ધ પદ, પરમાત્મ પદ, મેક્ષ પ્રાપ્ત કરે છે. ભવ્ય જીવમાત્રનું એ પરમ ધ્યેય, પરમ આદર્શ, શાશ્વત સુખરૂપ
વિશ્રામ સ્થાન છે.
પણ સ'સાર ભ્રમણ કરાવનાર કર્માંથી સથા મુક્ત એવું માક્ષપદસિદ્ધિપદ જીવ કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરે તે વિચારણાના મુખ્ય વિષય છે. જીવમાં રહેલા આત્મા તેના સ્વભાવે જ શુદ્ધ જ્ઞાનસ્વરૂપી ઉર્ધ્વગતિશીલ છે.. પણુ જીવન વિકાસક્રમની અત્યંત પ્રાથમિક ભૂમિકામાં આત્માદિતત્વાનુ તેને કાંઇ પણ ભાન નહિ હાવાથી અને દેહાધ્યાસી આહારાદિ સત્તાયુકત ગાઢ મિથ્યાત્વ હાવાથી નિગાતીય ચાદિક અનેક નીચ ગતિ જાતિમાં તે અનંતકાળ પરિભ્રમણુ કરે છે. છતાં તેને કાઈ કાઈ એવા નિમિત્ત સંયોગ પ્રાપ્ત થતાં રહે છે કે પૂર્વી પૂની અપેક્ષાએ તે કાંઇક પ્રગતિ વિકાસ કરતા રહે છે. અને મિથ્યાત્વનું ગાઢ આવરણુ ઓછું થતું જાય છે. ઘણી ઘણી ચડતી પડતી થવા છતાં છત્ર જો ભવ્ય કાટિના હાય તા એટલે મેક્ષ પ્રાપ્તિ સિદ્ધિપદને યાગ્ય હોય તે એક કાળ એવા આવે છે કે તેને દેહથી ભિન્ન એવા આત્માની કાંઈક ઝાંખી, દર્શન, અલ્પ સમજ થાય છે. અને મિથ્યાત્વનું પ્રાયઃ માહનીયક નુ ગાઢ આવરણુ કાંઇક ઓછું થાય છે. અત્યંત રાગદ્વેષ, મેહુ—મમતા, ક્રોધ લેબ, વિષય કષાય કાંઈક ઓછા થાય છે. અત્યંત હિંસા, પરિગ્રહ મૈથુનભાવ મંદ પડે છે. ધર્માભિમુખ થવા છતાં, ધર્માચરણ કરવા છતાં તેને ભાવ. શરૂઆતમાં આધ્યાત્મિક નહિ પણ પૌદ્ગલિક એટલે આ ભવ પરભવના સુખ માટે હાય છે. લાક વ્યવહારમાં ન્યાય નીતિ સદાચાર
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ પેાથ-મહા
વગેરે માર્ગાનુસારપણાના ચુણા પ્રાપ્ત કરે છે. આ સ્થિતિ આત્મ જાગૃતિની પૂર્વ ભૂમિકારૂપ છે. આ સ્થિતિમાં પણ જીવ અનંતકાળ પસાર કરે છે. તે પછી કાષ્ઠ એવા સુયોગ પ્રાપ્ત થાય છે કે જેથી જીવને વિશેષ આત્મ જાગૃતિ, આત્માના સાચા સ્વરૂપનુ અંતિમ ધ્યેયનું ભાન પરિણામ થાય છે.
જીવ જુદી જુદી ગતિ જાતિ અને અનેક ચેાનિમાંથી અતીવાર પસાર થાય છે. પણ પ્રથમ આત્મ
જાગૃતિ અથવા સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિ તે તેને મનુષ્ય ગતિમાં જ પ્રાપ્ત થાય છે. સર્વ પ્રકારના વામાં મનુષ્યા સૌથી ઓછાં છે અને અનંતકાળ ભવભ્રમણમાં મનુષ્યભવની પ્રાપ્તિ સૌથી એા વખત મળે છે. છતાં મનુષ્યદેહ તા અન તીવાર મળે પણ તેમાં ધર્માંપ્રાપ્તિ અને સમ્યકત્વપ્રાપ્તિના સંયોગે કવચિત જ મળે છે. તેથી શાસ્ત્રમાં મનુષ્યભવની પ્રાપ્તિ સાથે એધિદુલ ભત્વ કર્યું છે. આ ભવ પરભવના પૌદ્ગલિક સુખપ્રાપ્તિ અર્થે થતાં ધર્માનુષ્કાના ન્યાય નીતિ સદાચાર વગેરે મનુષ્ય દેવાદિક ઉચ્ચ ગતિના સુખ પ્રાપ્ત કરાવે. પણ તે આત્મલક્ષી ન હેાય તેા સંસારભ્રમણમાંથી મુક્ત કરાવી શકે નહિ. એક વાત સમજવી જોઇએ કે જીવના અનંતકાળ ભવભ્રમણામાં મનુષ્ય અને દેવગતિમાં તેને જે સુખ મળે તે અલ્પકાલીન નાશવંત છે. અને કદી સંપૂર્ણ સુખ હતુ નથી. સ ંસારનું સુખ દુઃખમિશ્રીત હોય છે અને તેવા સુખમાં દેવ કે મનુષ્ય વધારે પડતા લુબ્ધ આસક્ત-માહિત થાય તે। ભવાંતરમાં તેનુ એવું કારમું પતન થાય છે કે ઘણા ભવા સુધી તે દેવ કે મનુષ્યગતિના સુખ પણ પામતા નથી. એટલે જ આ સ’સારથી મુક્ત થઈ મેાક્ષનુ શાશ્વત સુખ પ્રાપ્ત કરવું તે ધર્માભિલાષી દરેક મનુષ્યના પમ આદર્શ હવેા જોઇએ. જ્યાંથી કદી આ સંસારમાં પાછા ફરવાનું નથી તેવા સકળ ક મુક્તજીવન–માક્ષમાર્ગની પ્રાથમિક ભૂમિકા તે સમ્યક્દશન યાને સમકિતની પ્રાપ્તિમાં રહેલી છે, તે સમ્યગ્દર્શનનું સ્વરૂપ અને તેની પ્રાપ્તિ ઉપર મુખ્ય વિચાર કરવાના રહે છે. ( ચાલુ )
For Private And Personal Use Only
