________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૨ ]
કયા સંબંધી સાહિત્ય : સજઝાયે
(૨૩)
કર્તા
(૯) આઠમદ નિવારણ સજઝાય-ભાં. પ્રા. થી કરાઈ છે. આમાં લેભ કરવાથી બે ભાઈઓની સં. મંદિરમાંની એક હાથપથીમાં ક્રમાંક ૭૯૦ઈ જે બૂરી સ્થિતિ-એ બંને વણમતે મર્યા તે હકીકત ૧૮૯૨૯૫ તરીકે સજઝાય અપાઈ છે. એમાં ૧૧ વર્ણવાઈ છે. અહીં ત્રીજી કડીમાં સુવર્ણ પુરુષો કડી છે. એને પ્રારંભ “ઢાલ’ના ઉલેખપૂર્વક નીચે ઉલેખ છે. ઉપર્યુકત બે ભાઈઓએ આ પોતાને મુજબ કરેલ છે:
એકલાને મળે એ માટે એકે આહારમાં ઝેર ભેળવ્યું જે જે કખર્મવીર ચમણામદે
તે બીજાએ એ આહાર લાવનારને કૂવામાં ફેંકી
દીધે. એમ અહીં કહ્યું છે. મદ આવસ્વાસુ નારિયે” અંતિમ પંક્તિમાં કર્તાએ પોતાનું નામ
- આમ કુલ બાર સજઝાયો રચાઈ છે. એમાં “સાહલાદો” એમ દર્શાવ્યું છે. આ રહી એ પંક્તિઃ
" કયા કયા કવાય અંગે કેટકેટલી સજઝાઈ રચાઈ છે
અને એ રચનાર કોણ છે તે હું નીચે મુજબ કહે સહુ લાદ્ધો તે પામીયા:વિચલ
દર્શાવું છું:પદવી નરનારી રે.”
નામ શું આ લાધા શાહની કૃતિ છે અને એ કઈ કોલની એક સજઝાય ઉદયરત્ન સ્થળેથી છપાઈ છે ખરી ?
માનની પાંચ , ઉદયરત્ન, માનવિજય, (૧૦) "માનની સજઝાય-વભ(દાસીત
સાર લાદ્ધો અને બ્રભુદાસ આ સજઝાયમાં સોળ કડી છે. એની પહેલી કડીને માયાની બે ઉદયરત્ન અને સમયસુંદર પ્રારંભ “માન ન કરશે રે માનવી!”થી કરાય છે. લેભની ચાર ઉદયરત્ન, ભાવસાર, એમાં સંસારી જીવની અનિત્યતા વર્ણવાઈ છે અને
રૂપવિજય અને પાવિજય અભિમાનથી થતી હાનિ દર્શાવાઈ છે. એક કરોડ
આનુષગિક રચનાઓ મણુની શિલા ઝાલી એથી “ગિરધર' નામે ઓળ
અઢાર ૫પુસ્થાનમાં છઠ્ઠાથી નવમા સુધીનાં ખાતા ત્રીકમ(કૃષ્ણ) તરસે તરફડ્યા અને જરાસંધ
પાપસ્થાનકનાં નામ ક્રોધ, માન, માયા અને લાભ સરખો રાજવી પણ અંતે મરી ગયે એ બે બીના
છે. આમ હોઈ અઢાર પાપસ્થાનોને લગતી સજઝાયમાં અહીં રજૂ કરાઈ છે.
આ ચાર કષાયની એકેક સજઝાય હોય એ સ્વાભાવિક (૧૧) લેભની સઝાય-“ આશા દાસી વશ છે. ન્યાયવિશારદ ન્યાયાચાર્ય ઉપાધ્યાય યશોવિજયપડ્યાથી શરૂ થતી આ સંજછાય પદ્મવિજયના શિષ્ય ગણિએ ૨ અઢાર પાપસ્થાનકની સઝાય વિ.સં. રૂપવિજયે સાત કડીમાં રચી છે. આમાં લાભથી થતી ૧૭૧૮ પ રચી છે. એમાં ચાર કષાયોની સજઝાયા પાયમાલીને ખ્યાલ અપાયો છે. કોણિક અને નરકે ઈ એની હું સંક્ષિપ્ત રૂપરેખા આલેખું છું:જનાર કાલના દ્રષ્ટાંતે અપાયા છે અને સાથે સાથે
(૧) ક્રોધની સઝાય–આ આઠ કડીની નિરયાવલીને ઉલ્લેખ કરાયો છે.
સજઝાયનો પ્રારંભ “ધ તે બોધ નિરાંધ છે”થી (૧૨) લોભની સજઝાય – ઉત્તમવિજયના ! એમણે માનની બે સજજ્ઞાચ રચી છે. શિષ્ય પદ્યવિજયે આ સજઝાય નવ કડીમાં રચી છે.
( ૨ આને પરિચય મેં થશેદેહન (ખંડ ૨,ઉપખંડ એની શરૂઆત “ તુમે લેભનાં લક્ષણ સાંભળે રે”
_ ૩, પ્રકરણ ક)માં આપ્યો છે. ૧ આ તેમ જ આ પછીની બે સન્માય “શ્રીમદ્ આ યાદોહન અત્યારે છપાય છે ખરું પરંતુ મારા વિજયદાનસૂરીશ્વર જૈન ગ્રંથમાલા”માં “પ્રાચીન સંસ્કાય લખાણમાં જ્યાં જ્યાં ગ્રંથાનાં નામ વગેરેમાં શબ્દો સંલગ્ન તથા પદસંગ્રહ”ના નામથી વિ. સં. ૧૯૯૬માં પ્રસિદ્ધ છે. તે વિચ્છિન્નરૂપે અને જે પૃથક પૃથકુ છે તે સંલગ્ન કરાયેલા પુસ્તકમાં છપાવાઈ છે.
રૂપે છપાવાય છે. એમ જાણવા મળ્યું છે.
For Private And Personal Use Only
