________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૧૧-૧૨ ]
ધરતીકંપ યાને ભૂકંપ
મિક
ભાગ છે. આ 2 આપણી
પનાં
નથી. સમુદ્રના તળિયે ધરતીકંપ થતાં મા ઉછળ ધરતીકંપ શાથી પડથ છે એ વિશે પ્રાચીન સમયપંરતુ એથી જમીન ઉપર રહેનાર-ફરનારને ભાગ્યે માં આપણા દેશમાં વનવાતની માન્યતા પ્રવર્તની જ અસર થાય. આથી મોટે ભાગે જમીન ઉપરના હતી. હિના (1) વૈદિક, (૨) જૈન અને ધરતીકંપ વિશે ઉલેખ જોવાય છે. એક કામચલાઉ (ક) બૌદ્ધ એમ જે ત્રણ પ્રકારે કેટલાક સૂચવે છે. યાદી હું અહીં રજુ કરું છું.
એ પ્રત્યેકની માન્યતા છે ક્રમશઃ દર્શાવું છું:- દિડી (ઈ. સ. ૧૭૨૦), કલકત્તા ( ઈ. સ. ૧ વૈદિક મંતવ્ય-(1) કેટલાક વૈદિક હિન્દુ૧૭૩૭), પૂર્વ બંગાળ અને આરાકાન કિનારે એના મતે પૃથ્વી શિપનાગની ફેણ ઉપર રહેલી છે. (ઈ. સ. ૧૭૬૨), ૭ (ઈ. સ. ૧૮1), એથી જ્યારે શપના કે શું આમથી તેમ જરા પણ કારમીર (ઈ. સ. ૧૮૮૫), બંગાળ (ઈ. સ. ૧૮૮૫), ફેરવે ત્યારે ધરતીકંપ થાય છે. આવા કોઈ શિપમ આસામ ( ઈ. સ. ૧૮૮૯), કાંગરા (ઈ. સ૧૯૬૫), કપના કાર્ડ જેન કે બં, કતિમાં પાન.ના 'તમે ઉત્તર બિહા૨ (ઈ. સ. ૧૯૩૪), પશ્ચિમ ઇચિસ્તાન તરીકે રજૂ કરાયેલી જોવાતી નથી. (ઈ. સ. ૧૯૩૫૩), અને આ સામ (ઈ. સ. ૧૯૫૦). ૨ જૈન મંતવ્ય-કપણે મનુને જે પૃથ્વી ઉપર
શમણુ ભગવાન મહાવીર સ્વામીના જન્માભિષેક વખતે ‘મેર પર્વત કંપાયમાન થયાનું મહા
ઉપર ભાગ છે. એ “રત્નપ્રભા' પૃથ્વીની નીચે નિસીહમાં તેમ જ હૈમ ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષચરિત્ર
સ્થળ પુગ પડે તે આપણી પૃથ્વીના કેદ વગેરેમાં ઉલેઝ છે. આ ત્રિષષ્ટિ( પર્વ ૧૦,
એક ભાગમાં ધરતીકંપ થાય. આવા ધરતીક'નાં સર્ગ ૨, લે. ૬૪)માં પૃથ્વી કંપાની વાત છે.
બીજા પણ બે કારણો ઠાણ નામના જૈન આગમ શું એથી ધરતીકંપ થયે એમ સમજવાનું છે? (સુત્ત ૧૯૮)માં નીચે મુજબ દર્શાવાયાં છે:બાલબ્રહ્મચારી નેમિનાથે વાસુદેવ કૃષ્ણની દ્વારકા,
(1) કાઈ મહેશ નામને મહારમાં પૃથ્વીની નીચે ની આયુધ શાળામાં જઈ શંખનાદ કર્યો ત્યારે પૃથ્વી ક્ષોભ પામી-કંપાયમાન થઈ એમ ત્રિપષ્ટિક (પર્વ’ ૮,
(૨) પૃથ્વીની નીચે નાગકુમાર અને સુવર્ણ ભાર
નામના ભવનપતિ દેના બે પ્રકારના દેવ વચ્ચે સર્ગ ૯, શ્લે. ૧૭)માં કહ્યું છે. શું આ બનાવ
યુદ્ધ થાય. ધરતીકંપ સાથે સંબદ્ધ ગણાય ખરે?
આ જ આગમ (ાર ૧૯૮)માં સમગ્ર પૃથ્વીગુર્નાવલી(પ્લે. ૨૬૩)માં ભીમપલીના ભાવિ માં ધરતીકંપ થવાનાં પશું ત્રણ કારણો નીચે પ્રમાણે ભંગ વિશે ઉલ્લેખ છે. એ ભંગ થશે એમ ધમ ધા- સગાવાયાં છે:સરિના શિષ્ય સમપ્રભસૂરિએ કહ્યું હતું. એ ભંગ કયારે ૧) પૃથ્વીની નીના “ધનવત’ વાયુ લાકુળ અને શાથી થયે તે વિશે કોઈ સ્પષ્ટ ઉલેખ જાણવી અને અને એથી ૮ ધૂનેદાધ” નામના સમુદ્રમાં માં નથી. એ ભંગ વિ. સં. ૧૩૩૨ થી ૧૩૭૩ ના તોફાન જાગે ગાળામાં થયો હશે એમ સમપ્રભસૂરિને આયાર્ય
(૨) કોઈ મહેશ નામને મહોરમ નામ દેવ પર્યાય જોતાં કહી શકાય, પરંતુ આ ભંગ ભૂકંપને 1 લીધે હતો કે કેમ તે જાણવું બાકી રહે છે.
: કઈ શ્રમણ-બ્રાહ્મણને પિતાનું સામર્થ દર્શાવવા વલભી ને ત્રણ વાર ભંગ થયાના ઉલ્લેખ મળે છે.
(૧) દે અને અસુરો વચ્ચે યુદ્ધ જાગે. ‘દે’થી કે શું એ પૈકી એકે ધરતીકંપને આભારી છે?
તિષ અને વૈમાનિક સમજવા અને “અસુર થી 3 mon Geology of India ( p. 28). ભવનપતિ અને વ્યંતર સમજવા.
ગ ભૂકંપને કાઈ રવીન ચલિત કેરા વચ્ચે યુદ્ધ
જરા 'શ્રી
For Private And Personal Use Only
