________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૩૦)
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાર
[ ભાગેરાર
તિહા- વિભૂતિ સપ્તમીમાં
Institute (Vol. 11, Nos. 3–4, Vol, Ill, ગુણામાં ચાર મૂલાતિશ ઉપરાંત એને ફારૂપ No. 2 & Vol. IV. No. 4)માં છપાઈ છે. પ્રાતિહાર્યો ગણાવવા તે શું ઉચિત છે ?
આઠ પ્રાતિહાર્યો એ કંઈ આત્માની-આંતરિક તીર્થકરની બાર ગુણે અને પ્રાતિહાર્યો
વિભૂતિ નથી. એ તો બાહ્ય વિભૂતિ છે અને એવું તીર્થંકરના આર ગુણ તરીકે ચાર મૂલાતિશય અને
કાય તો સ્માપ્તમીમાંસાના આદ્ય પદ્યમાં સુચવાયા આઠ પ્રાતિહાર્યો ગણાવાય છે. આઠ પ્રાતિહાર્યો એ
મુજબ કે માયાવીને અંગે પણ સંભવે છે. ર૫ દેવકૃત ભકિતના પ્રદર્શનરૂપ છે અને એ મુખ્યતયા પરિસ્થિતિમાં આ પ્રાતિહા એ તીર્થંકરના ગુણ પૂજાતિશયને આભારી ગણાય છે; તો પછી બાર કેમ ગણાય?
|
(લેખાંક ૧૦) અતિશયે અને પ્રાતિહાર્યો સંબંધી વિશિષ્ટ વિચારણા - આ પ્રસ્તુત લેખમાળાને અંતિમ લેખાંક છે. વેપરાયાં હોય તે કયા કયા અતિશયનું સામ્રાન્ કે 'એ દારા ( નિમ્નલિખિત બાબતો રજૂ કરવા ઉપલક્ષણથી સુચન કરે છે એ બા" કેટલીક કૃતિ
ઓમાં વિચારાઈ છે. (1) તારવણી. (૨) પ્રશ્નાવલી અને (૩) પ્રકાશન. મૂલાતિનું નિરૂપણલાતિશયને લગતી
કેટલીક હકીકત કાઈ કે સંસ્કૃત, હિન્દી અને - (અ) તાણી
ગુજરાતી કૃતિમાં જોવાય છે. અતિશયના બે અર્થ– અતિશય' શબ્દ (૧) “ મૂલાતિશય' તેમ જ (૨) “ત્રીસ
વાણીના ૩૫ ગુણા-આને લગતી માદિની અતિશય તરીકે ઓળખાવાતા અતિશયમને ગમે (ઓછી કે વત્તી) સંસ્કૃત, પાય, ગુજરાતી, હિન્દી તે એક અતિશય” એમ બે અર્થમાં વપરાયેલ છે. અને એ ગ્રેજીમાં લખાયેલી કઈ કઈ કૃતિમાંથી મળે છે.
ચેત્રીસ અતિશ– બુદ્ધારસેસ ના નામથી અતિકાયના પર્યાય-અતિશયના અતિશેપ' અને “અતિશેષક’ એમ બે પર્યા
છે કે પાચ છે. પાયમાં
આ અતિશય સમવાય (સ. ૩૪)માં ગણાવાયા છે. : અ અપ્રસ' કહે છે. ગુજ. ચેત્રીશ અતિશયેનું વર્ગીકરણ-વેતાંબર રાતમાં તે “અતિશય” શબ્દ જ વિશેષતઃ વપરા- તેમજ દિગંબર ગ્રંથકારોએ ચેત્રીસ અતિશયોના થેલે જોવાય છે.
(૧) સહજ, (૨) કર્મક્ષય જ અને (૩) દેવકૃત અતિશયની વ્યુત્પત્તિ–આ વ્યુત્પત્તિ અભિ
જેવાં ત્રણ વર્ષે પાડયા છે, પરંતુ એ વર્ગદીઠ નામે
' ગણાવવામાં એકવાકયતા નથી. વેતાંબરેમાં પણ ધાનચિન્તામણિ (કાંડ ૧, શ્વે. ૫૮)ની પz વિકૃતિ ( ૧૯)માં અપાઈ છે.
- અતિશના નામ ભિન્ન ભિન્ન રીતે નોંધાયેલા
જોવાય છે. મતાંતરની નેંધ અભયદેવસૂરિએ, કલિ. અતિશયોની સંખ્યા-તીર્થંકરના અંતિશય હેમચન્દ્રસૂરિએ, સિદ્ધસેનસૂરિએ" એમ કેટલાક અનેક છે. તેમ છતાં સામાન્ય રીતે ચોત્રીસ ગણુ- મુનિવરેએ કરી છે. . વાયા છે. આ ૩૪ ની સંખ્યા જૈનના મુખ્ય બંને ' ત્રીશ અતિશયોનું નિરૂપણ-૩૪ અતિ: સંપ્રદાયે--તાંબાને તેમજે દિગંબરને માન્ય છે. 'શયને લગતી માહિતી પિાય ( અમાનંહી તેમ જ
મૂલાતિને ઉલેખ--ગ્રંથના મંગલ- જદણ મરહરી, સંરકૃત, ગુજરાતી, હિન્દી અને કમાં તીર્થકરને અંગે જે વિશેષણ કે વિશેષણો અંગ્રેજી કૃતિઓમાં અપાઈ છે.
For Private And Personal Use Only
