________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Coડ“ચાકરી
રે વાત
કરવામા
)
જિનદર્શનની તૃષા )
લેખક : ડૅ. ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા 55. . s. આમ ‘સામાન્યગ્રાહિ તે દર્શન' અથવા “તત્વાર્થ. દાનિક ચર્ચાને આશ્રય કરે છે. તેને સામાન્યપણે શ્રદ્ધાન તે દશન' એ અર્થ માં દર્શનની દુર્લભ પણાનું વિચાર કરતાં જણાવે છે કે યો–વેત્તાઓ પ્રથમ વિભાવન કરી, ગીધર આનંદઘનજી હેતુવાદરૂપ તે (૪) સાકર નકકી કરે છે, પાતપિતાના મતને દાનિક ચર્ચાથી કે રાગમવાદથી તદનમય અતિ પ્રેત સાધના સ્વીકારરૂપ અમુક પક્ષ સ્થાપે છે જિનદર્શનનું દુર્લભપણું ચિંતવે છે—
અને તે પ્રત્યક્ષ આદિથી અબાધિત એ હેય છે, હતું:વિવાદે જે ચિત્ત ધરી જોઈએ,
તે હેતુને વિષયે પ્રકાશે છે, માટે તેને પ્રયોગ કરો અતિ દુરગમ નયવાદ;
જોઈએ, ન તો લા વિનાના બાણ જેકી આગમવાદે હે ગુરુગમ કે નહિ,
Aimless) સ્થિતિ થઈ પડે, એમ તેઓ જાણે છે. એ સમલે વિખવાદ..
(વ) આમ સાધ્યું નિશ્ચિત કરી તેઓ તેને હેતુ અભિનંદન જિન દરિશન તરસિયે....?
વિચારે છે. સાધનો અવિનાભાવી, એટલે સાધ્યને અર્થ :- જો હેતુવિવાર ચિત્ત ધરી
સાધ્યા વિના ન રહું-અવય સાધે જ, તે હેતુ કા. જોઈએ છીએ તે નયવાદ અતિ દુર્ગમ છે અને
વાય છે. સાધ્ય અને હેતુને સંબંધ અવિનાભાવે આગમવાદમાં કે ઈ ગુન્ગમ નથી, એ સબલે વિખવાદ છે.
એટલે કે એકબીજા વિના ન ચાલે એવે છે. તોવિવેચન
સુધીનુપર-તથા પ્રકારે ઉપ પેનિથી અને
અન્યથા પ્રકારે અનુપત્તિથી, એમ બે પ્રકાર હેતુના હવે હું ભગવાન ! કદાચ દાર્શનિક ચર્ચામાંથી
પ્રયાગવડે સાધ્યની સિદ્ધિ થાય છે. આમ અન્યથા
5 આ તમારા દુર્લભ દર્શનની પ્રાપ્તિ થશે એમ ધારી
અનુપપ પણું એટલે કે આ જ પ્રકારે, બીજા પ્રકારે હેતુવિવાદ-યુતિવાદ- પદ્ધતિની દશનચર્ચા પ્રત્યે ચિત્ત ધરીને જોઈએ છીએ, આત્મ ઉપગ ધરી
ન ધરે, એ હેતુનું લક્ષણુ છે. તેની પ્રતીતિ, સંદેલ
કે વિર્યાસ હોય, તે હેવાભાસ કહેવાય છે તે દૃષ્ટિ કરીએ છીએ તે નયવાદ દુગમ-ગમન કર
હેત્વાભાસને આ વિચક્ષણ પુરુ પ્રયત્નથી વજે છે દુષ્કર છે; અને આગમવાદ પ્રત્યે દૃષ્ટિ કરીએ છીએ તે આગમવાદમાં કાઈ. તથારૂપ ગુરુગમ નથી જણાતે. (*), 1 9 જા “ના સિદ્ધ કરી, તેમાં તેના એ સબ-અલવાનું વિખવાદ-વિષાદ છે, એટલે માધચ્ચે-વૈધ દષ્ટાંતથી પુષ્ટિ કરે છે. આમ આ આ અનુમાન ને આગમરૂપ સાધનો દ્વારા પણ હું વિચક્ષણ જ અનુમાન* પ્રમાણુથી હેતુવડ સાયની જિનદેવ ! તમાર, દર્શનની દુલભતા થઈ પડી છે, “સાપ્પાનામુવો તોવો ચહ્ન પ્રતિપામ્ | એટલે એ દ્વારા પણ અમારી, દર્શનની તૃષા છીપતી
परार्थमनुमान तत् पक्षादिवचनात्मकम् ॥ નથી, અને અમે તો તમારા દર્શનની તૃષા રાખીએ :
अन्यथानुपपन्नत्वं हेतोर्लक्षणमीरितम् । છીએ અને પિકારતા રહીએ છીએ કે- “અભિનંદન
તપ્રતિક્વેિરચંતામતા ” જિન દરિશન તરસિએ,
-શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરછકૃત શ્રી ન્યાયાવતારે હેતુવાદની-ન્યાયચર્ચાની સામાન્ય પદ્ધતિ
x'साध्याविनाभुवो लिङ्गात् साध्वनिधायकं स्मृतम् । તત્વને નિર્ણય કરવા માટે જુદા જુદા કાનમાં સત્તા પ્રમાવાનૂ સમાવ7 II”” દર્શનવાદીઓ હેતુવાદન-યુક્તિવાદન-ન્યાય પદ્ધતિની '
–ન્યાયાવતાર
For Private And Personal Use Only
