Jain Dharm Prakash 1957 Pustak 073 Ank 12

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 9

FFFFFFFFFFFFFF
કમાવા જગ
મા મારી કરી મારી વાસના
શ્રી બાલચંદ હીરાચંદ “સાહિત્યચંદ્ર અડદ એટલે હું કોણ છું? પ્રથમ દર્શને એ એ હતો એ વસ્તુ તો સ્પષ્ટ જ છે. અર્થાત માણેકપ્રશ્ન જ સ્વાભાવિક રીતે અસંગત લાગે છે. અન્ય લાલ એ નામ એના શરીરને એની ફઈએ આપેલું કોઈને માટે તપાસ કરવાની દૃષ્ટિથી એ પ્રશ્ન થઈ શકે. નામ સિદ્ધ થાય છે અર્થાત એ નામ તો બીજાઓથી અમુક કોણ છે? ફલા કોણ છે? એમ પૂછવું ઠીક જુદો પાડવા માટે જ આપવામાં આવેલું ત્રિમ નામ જણાય પણ હું પોતે કોણ છું? એ પ્રશ્ન જ વિચિત્ર છે, એ સિદ્ધ થાય છે. લાગે છે. પોતે પોતાને જ ઓળખતે ન હોય એ
આ શરીર મારું છે, આ ઘર મારું છે, એ ધનએ પ્રશ્ન છે. હું પોતે કોણ છું? એ પ્રશ્ન કરનાર દાલત મારી છે. એવું ક્યારે આપણે બોલીએ છીએ પિતે જ પાતા માટે અજ્ઞાત હોય એ કેમ બને! પણ ત્યારે આપણે કોઈ જુદા જ છીએ એવી મૂલભૂત વસ્તુસ્થિતિ એવી જ છે. એ કેવી રીતે હોઈ શકે એ કલ્પના લઈને જ વિચાર કરીએ છીએ. આ અખ હવે આપણે જોઈશું.
મારી, આ કાન મારા, આ હાથ મારા, આ પેટ મારું - કોઈને પૂછવામાં આવે કે તમે કોણ છો ? ત્યારે એમ આપણે બોલીએ છીએ એટલું જ નહીં પણ ધર્મની દૃષ્ટિથી હું જેન છું, વૈષ્ણવ છું, હું શિવ છું, મારું શરીર, મારી વાસના કે ઈચ્છા. મારું મન અગર હે મુસ્લીમ છું, હું ઈસાઈ છું કે હું બુદ્ધ છું એવા મારી બુદ્ધિ એવી કલ્પના આગળ ધરીએ છીએ ત્યારે કોઈપણ લેબલે પિતા ઉપર લગાવી એ ઊભો રહેશે. હું કઈ બધાથી જુદો છું, એ ક૯૫ના સિદ્ધ તરીકે તેમ જ રાષ્ટ્રીય દૃષ્ટિથી વિચાર કરનારાઓ હું હિંદી લઈને જ અહ એ જુદો સ્વતંત્ર, બધાથી પર એવો છું. હું રશિયન છું, હું જર્મન, બ્રીટીશ અગર કેઈ છે, એ ભાવના આપણે છેડી શકતા નથી. અમેરીકન ઈ વિગેરે નામે સાથે પોતાની ઓળખાણ એ વિવેચન ઉપરથી હું' કેણું છું ? એ પ્રશ્ન જેવો જોડશે. એટલું જ નહીં તો કઈ જૈન પોતે દિગંબરી ને તેવો જ ઊભે રહે છે. કે વેતાંબરી, ત્રણ થાયવાળે, ચાર થાયવાળા, અમુક હું કાણું છું? હું જ્યારે શરીર નહીં, વાસના ગચ્છને, અમુક સંવાડાના સાધુઓને માનનારો વિગેરે નર્લી, બુદ્ધિ પણું નહીં, કારણ એ બધી વસ્તુઓ મારી અનેક જાતની ઉપાધિઓ પિતાના નામ સાથે જોડી તરીકે હું એાળખાવું છું ત્યારે હું માનનારા બીજે જ દેશે. ત્યારે કોઈનું નામ પૂછવામાં આવતાં આ રામઘસ કેઈ છે એ સ્પષ્ટ સિદ્ધ થાય છે, માટે જ પિતાને કે ગોવિંદદાસ, સુરેંદ્ર કે દેવેન્દ્ર અગર અન્ય કોઈ નામ ઓળખવું હોય તે પૂએટલે ‘હું'ને ઓળખવું જોઈએ. બતાવશે. ત્યારે એ બધા જ જવાબ એની સાચી આ જન્મ લીધા પછી જે જે ઉપાધિઓ અને ઓળખાણ આપનાર નથી એ સ્પષ્ટ જણાય છે. ત્યારે સાધન જીવમાત્ર લીધાં છે એ એની પોતાની કમાણી છે. હકારણ છું એ પ્રશ્ન અણુઉકેલાએલે જ રહી એ સ્પષ્ટ છે. એ કમાણી એટલે જ હું', એવી પાતે બેટી કપના
જ્યારે કોઈ કહે કે, હું માણેકલાલ છું ત્યારે તેને કરી બેસે છે એટલે જ એ મળેલા સાધનાને સાચો પૂછવામાં આવે છે, તને એ નામ કોણે આપ્યું ? ત્યારે ઉપયોગ નહીં કરતા ભ્રાંતિવશ અનેક નવી પીડાઓ એ જથ્થાવશે કે એ નામ તે હું ના હતા ત્યારે પોતાની પાછળ વળગાડી લે છે. એ ‘હુ'માં કેટલી મારી ફઈએ એ નામ મને આપેલું છે. એ પછી તેને મોટી સત્તા અને શક્તિ સમાઈ છે એનો વિચાર બીજો પ્રશ્ન કરવામાં આવે છે, જ્યારે તને એ નામ કરતાં આખા વિશ્વ ઉપર સામાન્ય ચલાવવાની એની આપવામાં આવ્યું તે પહેલા તૂ તે જ કે નહીં? તાકાત છે એ સ્પષ્ટ જોવામાં આવે છે.
(૧૬૮)