________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૧૨ મ ]
ઉત્કૃષ્ટતાનાં ઉદાહરણ.
જેમ રચનાઓ, ઘટનાઓ શકવર્તી હોય છે તેમ પોતાના જમાનામાં જે વિસ્તા, વ્યવસ્થા, સંચાલન ઈત્યાદિ બાબતમાં અન્ય જનોની અપેક્ષાએ આગળ તરી આવતા હોય તેમને આ “પદવી ” અપાય છે. આને અનુલક્ષીને જૈન સાહિત્યમાં જાતજાતની રચનાઓ ઉદ્ભવી છે–ઉદાહરણાર્થે હું નીચેનાં નામે રજૂ કરું છું –
(૧) જુગપહાણગંડિકાજત ( યુગપ્રધાનમંડિકાયંત્ર) (૨) યુગપ્રધાનચરિત્ર (૩) શાહ કલ્યાણ વિ. સં. ૧૬૮૫ માં રચેલી યુગપ્રધાનપટ્ટાવલિ (૪) દેવેન્દ્રસુરિકૃત યુગપ્રધાનમંત્ર (૫) , યુગપ્રધાનમંત્રન્યાસ (૬) અજ્ઞાતક/ક યુગપ્રધાનસ્તોત્ર (૭) ધર્મઘોષસૂરિકૃત , (૮) યુગપ્રધાનસ્વરૂપ.
શ્રી વિનયવિજયગણિએ પ્રકાશ વિ. સં. ૧૭૦૮ માં રહે છે. આ જેને વિશ્વકેશ ( encyclopaedia ) ગણાય છે. એના ૩૪ મા સર્ગમાં–' કાલલેક પ્રકાશના, ૭ મા સર્ગમાં આ “હુંડા” અવસર્પિણીના ચાલુ પાંચમા આરાને ઉદ્દેશીને ત્રેવીસ ઉદયાની નેધ છે. વિશેષમાં પ્રત્યેક ઉદયમાં કેટલા કેટલા “યુગપ્રધાન' સૂરિ થયા તે અહીં દર્શાવાયું છે. સાથે સાથે ત્રેવીસ ઉદયે પૈકી પ્રત્યેક ઉદયના પ્રારંભમાં થયેલા એકેક યુગપ્રધાનનું અને પ્રત્યેકના અંતમાંના એકેક યુગપ્રધાનનું નામ રજૂ કરાયેલ છે. ત્યારબાદ પ્રથમ ઉદયન વીસે “યુગપ્રધાન’ સૂરિનાં નામ છે. એના પછી બીજા ઉદયના ૨૩ નાં નામ છે. આમ બધા મળીને ૮૯ નામો અપાયાં છે. ત્યાર પછી ત્રેવીસ ઉદયના યુગપ્રધાનની સંખ્યા તરીકે ૨૦૦૪ ની અને “યુગપ્રધાન' જેવા સૂરિઓની સંખ્યા અગિયાર લાખ ને સેળ હજારનો દર્શાવાઈ છે. “સ્વાચાર 'સૂરિની સંખ્યા પંચાવન કરેડ, પંચાવન લાખ, પાંચ હજાર ને પાંચસેનો બતાવાઈ છે, જ્યારે ગુણવડે મધ્યમ એવા સુરિઓની સંખ્યા તેત્રીસ લાખ, ચાર હજાર, ચારસે ને એકાણું ( ૩૩૦૪૪૯૧ ) ની અપાઈ છે. આ પ્રમાણે નિર્દેશ કરી મહાન આશયવાળા પૂર્વાચાર્યો તરીકે જગમ્ય%, બપ્પભટ્ટ, અભયદેવ, હેમચંદ્ર અને મલયગિરિનાં નામ દર્શાવાય છે.
પ્રભાવક-જૈન શાસનની શોભાને-એની પ્રતિષ્ઠાને વધારે તે “પ્રભાવક' (પા. ૫ભાવગ ) કહેવાય છે. હરિભદ્રસૂરિની રચેલી મનાતી અને સમ્યકત્વસંતતિ તરીકે ઓળખાવાતી દંસણસત્તરિની ૩૧ મી ગાથામાં કહ્યું છે કે જે વ્યક્તિ સમ્યગ્દર્શનથી યુક્ત
૧-૨. આ બે ભિન્ન ભિન્ન રચના છે કે કેમ ? 8. આ અધિકાર લોકપ્રકાશ(સ. ૩૪, લે. ૧૦૦-૧૨૯)માં છે તે “શ્રીયુગપ્રધાનાઃ” એ શીર્ષકપૂર્વક પટ્ટાવલીસમુચ્ચય(ભા. ૧) માં ઉદ્ધત કરાયો છે.
For Private And Personal Use Only
