________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
અંક ૧૨ મા]
ઉત્કૃષ્ટતાનાં ઉદાહરણેા.
" अइसेसइडि धम्मकहि वाइ आयरिय खवगनेमित्ती । विजारायागणसम्मओ य तित्थं पभावंति ॥ ३ ॥ "
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અર્થાત્ (૧) અન્ય જનેાના કરતાં ચડિયાતી ઋદ્ધિને ધારણ કરનાર, (૨) ધર્માંકથક,
( ૩ ) વાદી, ( ૪ ) ૧૨૯૬ ગુણોથી અલંકૃત આચાય', ( ૫ ) ઉત્કૃષ્ટ તપસ્યા કરનાર, ( ૬ ) નૈમિત્તિક, ( ૭ ) વિદ્યાવાન્ અને ( ૮ ) રાજા વગેરે તરફથી સન્માન પામનાર એમ આઠ પ્રભાવકા જાણવા કે જે તીથની પ્રભાવના કરે છે—એના ઉદ્યોત કરે છે.
[ ૨૬૫
શ્રી સતિલકસૂરિએ આ સણસત્તર ઉપર તત્ત્વકૌમુદી નામની ટીકા વિ. સં. ૧૪૨૨માં રચી છે. એમાં એમણે પ્રથમ પ્રકાર ગણાવેલા આઠ પ્રભાવાનાં નામ-નિર્દેશપૂર્વક તેમનાં જીવનચરિત્રો આલેખ્યાં છે. આ નામેા નીચે મુજબ છેઃ—
( ૧ ) વજ્રસ્વામી, ( ૨ ) મલવાદી, ( ૩ ) ભદ્રખાહુસ્વામી, ( ૪ ) વિષ્ણુકુમાર, ( ૫ ) આય ખપુટાચાય, ( ૬ ) પાદલિપ્તસૂરિ અને (૭) સદ્ધસેન દિવાકર, અહીં આઠને બદલે સાત નામ છે તેનું કારણ એ છે કે વજ્રસ્વામીને પ્રાચિનક તેમજ ધર્મ કથિક એમ એ રીતે પ્રભાવક ગણેલા છે.
“ उत्कृष्टेऽनूपेन '
33
આનાં ઉદાહરણ તરીકે નીચે મુજબ ઉલ્લેખ આ રિવરે કર્યાં છેઃ
શ્રી હરિભદ્રસૂરિએ તત્ત્વપ્રકાશક એવા અપરનામે ઓળખાવાતુ સખાહુપયરણ રચ્યું છે, અને એ “ જૈન ગ્રન્થ પ્રકાશક સભા ’( અમદાવાદ ) દ્વારા ઈ. સ. ૧૯૧૬ માં છપાયુ છે, એમાં આચાર્યના ૩૬ ગુણા ૪૭ રીતે ગણાવાયા છે, તેમાં પત્ર ૨૩ આમાં ૩૭મે પ્રકાર ગણાવતાં ૨૮ લબ્ધિ અને આઠે પ્રભાવના ( ગુણા ) એમ ઉલ્લેખ છે.
વ્યાકરણા—સંસ્કૃત ભાષાનાં વ્યાકરણમાં ‘ અનુ' અને ‘ ઉપ 'એ ઉપસના અર્થને અનુલક્ષીને ત્રા રચાયાં છે. દા. ત. સિદ્ધહેમચન્દ્ર અ. ૨, પા. ૨) તુ નિમ્નલિખિત સૂત્ર:—
"अनु सिद्धसेनं कवयः अनु मल्लवादिनं तार्किकाः उप उमास्वातिं संग्रहीतारः " આના અર્થ એ છે કૅ--કવિઓમાં સિદ્ધસેન ( દિવાકર ), તાર્કિકામાં મલ્લવાદી અને સસંગ્રહકારામાં ઉમાસ્વાતિ શ્રેષ્ઠ છે.
આમ જેમ આ વ્યાકરણ ઉત્કૃષ્ટ વ્યક્તિનાં ઉદાહરણ રજૂ કરે છે તેમ આ વ્યાકરણની પૂર્વે રચાયેલાં તેમજ એના પછી યેાજાયેલાં જૈન વ્યાકરણમાં પણ આવી હકીકત હાવા સંભવ છે, પરંતુ એ બધાં વ્યાકરણે મને અહીં મળે તેમ નથી. આથી ઘેાડાંક જ હું અહીં વિચારું છું.
For Private And Personal Use Only
આગમે હારકે સિદ્ધહેમચન્દ્રને અનુલક્ષીને સિદ્ધપ્રભા રચી છે, એમાં પૃ. પરમાં એમણે નીચે મુજબ વિધાન કર્યુ” છેઃ—
