________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૯૮
શ્રી જેન ધર્મ પ્રકાર
[ અશોડ
તરફથી મલયગિરિ રિકૃત ટીકા સહિત છપાયેલી સિરિમાં ૭ર ગાયા છે. આમ જે ત્રણ ગાથાનો ફરક છે તેનો નિકાલ પુણ્યવિજયજીએ એમની પ્રસ્તાવના(પૃ. ૧૨-૧)માં સૂચવ્યો છે. વિશેષમાં ૭ર ગાથા પંકી છેલ્લી બે ગાથા પ્રકરણની પૂર્ણાહુતિ પછીની હોવાથી એ સાચી હોવા છતાં એ ગણવી ન જોઈએ એમ કહી એમણે ૭૦ ગાથાને તાળવે મેળવ્યો છે, પણ મારે મન એ વાત પ્રતીતિજનક નથી.
ggવીના તોરણ થી શરૂ થતી ર૫ મી ગાથા એ સત્તરિયાના ચૂર્ણિ કારના મતે પાઠાંતરરૂપ છે. એટલે એ હિસાબે ૧ ગાયા થાય છે એવો નિર્દેશ કરી ૫. અમૃતલાલે એમ કહ્યું છે કે-પહેલી ગાથા મંગલાચરણરૂપ હોવાથી એની ગણના ન કરવી જોઈએ. એ વાત સ્વીકારતાં ‘સિરિ' દ્વારા સૂચવાયેલી ૭૦ ગાથા થઈ રહે છે ખરી, પરંતુ આ વાત મારે ગળે પૂરેપૂરી ઉતરતી નથી, જે કે મંગલાચરણની ગાથા કેટલીક વાર ગણાતી નથી એ વાત સાચી છે. અત્યારે આ સંબંધમાં વિશેષ પરામર્શ કરવાની અનુકૂળતા નથી. એટલે આ વાત અહીંથી પડતી મૂકું છું, કેમકે જે ગાથા પાઠાંતર તરીકે દર્શાવાઈ છે તે કઈ ગાથાની છે અને એ પાઠાંતરરૂપ છે કે ઉપસંહારરૂપ ઈત્યાદિ પ્રશ્નો વિચારવા પડે તેમ છે.
વિષય-પ્રાચીન કમમંથ તરીકે છ કૃતિ ગણાવાય છે અને એમાં છઠ્ઠી કૃતિ તે સત્તરિયા છે), જ્યારે નગ્ય કર્મ ગ્રંથ તરીકે પાંચ ગણાવાય છે. (અને એ પાંચે દેવેન્દ્રમુરિની રચના છે.) આથી પ્રશ્ન એ ઉદભવે છે કે–દેવેન્દ્રસૂરિએ છઠ્ઠો કર્મમંથ કેમ ન ર? એમાં આવતી બાબતે એમના રચેલા પાંચ કમ માં આવી જાય છે ! આનો ઉત્તર ‘’ એમ આપી શકાય તેમ છે.
સરિયાની પહેલી જ માથામાં અભિધેય તરીકે બંધ, ઉદય, સંતા અને પ્રકૃતિસ્થાનનું સ્વરૂપે રજૂ કરવાની પ્રતિજ્ઞા કરાઈ છે. ત્યારબાદ મૂળ પ્રકૃતિને આશ્રીને બંધસ્થાને, ઉદય-સ્થાનો અને સત્તાસ્થાને અને એને પરસપર સંવેવ, તેમજ સંધોનો જીવસ્થાન અને ગુરુસ્થાને આશ્રીને વિચાર એ જ બાબતોને ઉત્તર પ્રવૃત્તિઓને અંગે પરામર્શ, તેમજ ગતિ અને ઇન્દ્રિય એ માગંણ-સ્થાને ઉદ્દેશીને કથન ઉદીરણા, ઉપશમ. શ્રેણિ અને ક્ષપક-શ્રેણિનું સ્વરૂપ અને ક્ષાપક-શ્રેણિનું અંતિમ ફળ એમ વિવિધ વિષયો આલેખાયા છે. સંક્ષેપમાં કહેવું હોય તે કર્મની દસ અવસ્થા પૈકી મુખ્યતયા ત્રણ બંધ, ઉદય ને સત્તા એ ત્રણેનું અને એના ભંગનું અહીં નિરૂપણ છે. બાકીની સાત
૧ ૭૫ ગાથાવાળી આવૃત્તિને વિષય અંગ્રેજીમાં The Doctrine of Karnman in Jain Philosophy ની પ્રસ્તાવના(પૃ. ૧૮-૧૯)માં ડો. હેમુથ ફોન પ્લાન આપે છે. ૨ આનો સામાન્ય અર્થ સંયોગ છે. સ વેધનો અધિકાર પંચ સંગ્રહ અને એની સ્વોપણ વૃત્તિ( પત્ર ૨૦૯ આ ઇત્યાદિ )માં છે. કમ્પયડિના છેલ્લા અધિકારની ૫૪ મી ગાથામાં “સંહ' શબ્દ વપરાયો છે. એની ટીકા( પત્ર ૨૧૮ )માં મલયગિરિ રિએ એને નીચે મુજબ અર્થ સૂચવ્યો છે.
. “सम्बन्धः परस्परमेककालमागमविरोधेन मीलनं"
For Private And Personal Use Only
