________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૭ મે ]
પ્રસારક સભાન મોતીભાઈ.
૧૩૬
ધર્મ પ્રસારક સભાને તેઓ બહુ મોટી સેવાનો લાભ આપી શકયા નહોતા એમ છતાં પણ એ સભા વિષે તેમના દિલમાં અપાર મમતા હતી. આ રીતે મોતીભાઈના સ્વર્ગવાસ સાથે શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભાએ એક ચિરકાલીન મિત્ર અને સ્વજન ગુમાવેલ છે અને શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશે એક અગત્યને લેખક ગુમાવેલ છે.
મોતીભાઈ વિષે આજે ઘણું લખાયું છે, ઘણું બેલાયું છે. તેમાં શું ઉમેરવું તેની મને સૂઝ પડતી નથી. આમ છતાં પણ તેમને લેખન, અભ્યાસ અને તેમની જીવનભરની ચિન્તનપ્રવૃત્તિ અને તેમના જીવનના પાછલાં અઢી વર્ષ કે જ્યારે તેમને જાહેર જીવનની
સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાંથી નિવૃત્ત થવાની ફરજ પડી, તે અઢી વર્ષનું તેમનું જીવન આ બે વચ્ચે એક સુચક સાંકળ મારા જોવામાં આવી હતી તેને અહિં કાંઈક ખ્યાલ આપું તે તેમાં પુનરુકિતનું જોખમ નહિ રહે એમ હું ધારું છું.
તેમના લખાણો મોટા ભાગે અધ્યાત્મને લગતાં હતાં અને વૈરાગ્યની ભાવનાને સતત પિષનારાં હતાં. જેનધર્મના ગ્રંથ સાહિત્યનું તેમણે ઊંડું અવગાહન કર્યું હતું. ગ, નયવાદ સ્યાદ્વાદ આદિ વિષયની ચર્ચામાં તેમને ખૂબ રસ પડત. વૈરાગ્યના પદ ઉપર લાંબાં લાંબાં વિવેચન લખતાં તેઓ કદિ થાકતા નહિ. જૈનધર્મ વિષે તેમને ઊંડી શ્રદ્ધા હતી. આને અંગે અન્ય દર્શને તેમજ પશ્ચિમના તત્વજ્ઞાનને પણ તેઓ સારો પરિચય ધરાવતા હતા. સંસારની અસારતા, ત્યાગનું માહાતમ્ય, વૈરાગ્ય ભાવનાની ઉપયોગિતા, મારા તારાની મિથ્યા ભ્રમણ, પરિગ્રહ વિસ્તારની નિઃસારતા, ક્ષિપ્રાપ્તિની ઈષ્ટતા-આ જ વિચારનું તેમના લખાણમાં સતત રટણ અને પુનરાવર્તન જોવા મળે છે.
બીજી બાજુએ તેઓ ગૃહસ્થાશ્રમી હતા; પિતાના સોલિસીટરના ધંધામાં ઓતપ્રેત હતાં; માનવીસુલભ અનેક મહત્ત્વાકાંક્ષાઓ તેમને પણ વરેલી હતી; સુખી સંસાર અને સારો પુત્રપરિવાર હતા; જાહેર જીવનમાં તેઓ ખૂબ રચ્યાપચ્યા રહેતા હતા; સામાજિક દષ્ટિએ મહત્ત્વના લેખાતા અધિકારો અને સ્થાને પ્રાપ્ત કરવાની તેઓ એષણ ધરાવતા હતા અને આ દિશામાં સફળતા પણ તેમને સારા પ્રમાણમાં મળી હતી. જીવન પૂર રસથી તેઓ જીવતા હતા અને સતત પ્રવૃત્તિથી ભરેલ તેમની ચાલુ દિનચર્યા હતી. અલબત્ત, તેમનું જીવન ચોક્કસ પ્રકારની ધાર્મિક્તાથી સુઅંકિત હતું. હંમેશા તેઓ નિયમિત રીતે સામાયિક તથા પૂજન કરતાં, પર્વતિથિના દિવસોએ વ્રત-નિયમો કરતા; અવારનવાર તીર્થ યાત્રાએ જતા. કંઈ વર્ષોથી દર મહિનાની શુદ ૫ ના રોજ ઉપવાસ તથા જ્ઞાન આરાધના કરતા. આમ છતાં તેમનું ચાલુ જીવન વૈરાગ્ય, ત્યાગ અને નિવૃત્તિની ભાવના ઉપર રચાયેલું હતું એમ આપણે ન કહી શકીએ. આ રીતે વિચારીએ તો તેમના લેખન અને જીવન વચ્ચે પૂરો સંવાદ હતું કે કેમ એ પ્રશ્ન આપણી સામે ઉપસ્થિત થાય છે.
પણ આ પ્રશ્ન કોઈ પણ જાગૃત માનવીની જીવનચર્યા પર ઊભે થયા વિના રહેતો નથી, કારણ કે તેનું જીવન બે પ્રકારની પરસ્પર વિરોધી વૃતિઓનું બનેલું હોય છે.
For Private And Personal Use Only
