________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકા
[ માર્ગશીર્ષ સંક્ષેપ–અધિકારીનો વિચાર કરતાં કમતિ અને સપ્તતિકા એ બે ગ્રંથોનો પંચસંગહમાં સંક્ષેપ કરાયો છે એમ જણાય છે. આ બે ગ્રંથો પૈકી એક તો શિવશર્મસૂરિએ રચેલી અને હરિભદ્રસૂરિએ કમપયડસંગહણી તેમજ કર્મપ્રકૃતિસંગ્રહણિકા તરીકે નિદેશેલી અને સમર્થનાથે ઉપયોગમાં લીધેલી કમ્મપડિ જ હોય એમ લાગે છે. આની સ્પષ્ટ સાબિતી માટે તે કમ્મપડિ અને અહીં આપેલા “કર્મપ્રકૃતિ ” અધિકારનું, ગાથાની સમાનતા, અર્થ–દષ્ટિએ સામ્ય એમ અનેક દૃષ્ટિએ સંતુલન થવું ઘટે. આ કાર્ય કોઈએ કર્યું હોય તેમ જાણવામાં નથી. હું પણ આ કાર્ય અત્યારે તે હાથ ધરી શકું તેમ નથી.
દિદિવાયના નિઃસ્યદરૂપ જે સિત્તરિને ચંદ્રર્ષિની કૃતિ માનવાની ભૂલ થવા પામી છે અને જે કૃતિનો નિર્દેશ જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશમણે વિસેસણવઈમાં કર્યો છે એ સિત્તરિ (સપ્તતિકા) અત્રે પ્રસ્તુત હશે. આને અંતિમ નિર્ણય તે આ પ્રાચીન કૃતિની અહીં અપાયેલ “સપ્તતિકા –અધિકાર સાથે સરખામણી કરાયા બાદ આપી શકાય. આ સરખામણીનું કાર્ય કેઈએ ન કર્યું હોય તે તે કરવા જેવું છે.
સયગ એ શિવશર્મ સરિત બંધસયગ જ હશે. જે એમ હોય તો કમ્મપયડિન બધનકરણની ( ગા. ૧૦૨ )માં આનો ઉલ્લેખ છેઆ બંધમયગના પંચસંગહમાં કેવી રીતે સંગ્રહ કરાયો છે એ પણ દાખલા દલીલ પૂર્વક કાઈએ વિચાર્યું હોય એમ જણાતું નથી.
આમ છતાં સયમ, કમ્મપડિ અને સિત્તરિનો પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં કોઈ ને કોઈ રીતે સમાવેશ કરાયો છે એમ માની લઈએ તે પણ સત્કર્મનું અને કષાયપાહુડ એ નામની કઈ તાંબરીય કૃતિ જ આજે ઉપલબ્ધ નથી તો પછી એનો સમાવેશ કેમ થયો છે એ વિષે તો શું કહેવું ?
ડભોઈની આવૃત્તિ પત્ર ૧૧૬ માં સાકર્મન નામના ગ્રન્યને ઉલ્લેખ છે અને એમાંની એક ગાથાનો અંશ નીચે મુજબ અવતરણરૂપે અપાય છે:
“निदादुगस्स उदओ खीण(ग)खवगे परिचज"
આ જ અંશ પત્ર ૨૨૭ માં પણ અપાય છે અને એને મૂળ તરીકે સત્કર્મગ્રંથને ઉલ્લેખ છે.
આ બંને બાબત મલયગિરસૂરિફત ટીકામાં છે એટલે એમની સાથે સત્કર્મન નામને ગ્રંથ કે એની આ પંક્તિ રજૂ કરનારી કઈ કૃતિ હોવી જોઈએ.
દિગંબર આચાર્ય પુષ્પદંત અને ભૂતબલિએ જે છઠ્ઠખંડાગમ રચ્યો છે એને જિનરત્નકા(ભા ૧, પૃ. ૪૧૧ )માં સમં પ્રાભૃત્ત કહે છે. દિગંબર આચાર્ય ગુણધરે કસાયપાહુડ (કપાયખાભત) રચ્યું છે અને એ આજે મળે છે.
For Private And Personal Use Only
