________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૬૨
જૈન ધર્મ પ્રકા.
એ છે કે ઉપર જણાવેલી સર્વ બાબતને એકઠી કરી તે અનુસારે નિર્ણય કરી શકે તેવા બંધુઓની સંખ્યા ઘણી નાની હોય છે.
વિચારશળ વગે વિચાર કરતી વખતે ઘણી બાબતો ઉપર લક્ષ્ય રાખવું પડે છે. ખાસ કરીને પૂર્વબદ્ધ વિચારોને વશ થવાથી અથવા તરંગવશ થવાથી વિચારની શુદ્ધતા રહી શકતી નથી, જેઓ પૂર્વબદ્ધ વિચારોને તાબે રહે છે તેઓ સમાજને લાભ કરી શકતા નથી. તેઓની નજર ભૂતકાળ ઉપરજ રહે છે અને વર્તમાન પરિસ્થિતિ સામે આંખો બંધ કરી ચાલનાર અથવા ફેરફારની સામે વગર વિચારે અભિપ્રાય બાંધી દેનાર સાચા હિતકારક નિર્ણય પર આવી શકતા નથી. ફેરફાર કર્તવ્ય છે, જરૂરી છે અને દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાળ ભાવ અનુસારે ફેરફાર કરવાની આજ્ઞા છે એ દલીલ જે સ્વીકારતા અને સમજતા હોય તેઓ જ આવા મહત્ત્વના વિષયમાં માથું મારવાને યોગ્ય ગણી શકાય. આપણે પ્રાચીન ઈતિહાસ આ હકીકત બતાવે છે, આચાર્યોના વર્તન-હુકમો એની સાક્ષી પૂરે છે અને જેન સિદ્ધાન્ત એ વાતને પ્રતિપાદન કરે છે. મૂળ બાબતને હાનિ ન થાય એ વાત બરાબર નજરમાં રાખી અંદર ગમે તેટલા ફેરફાર દેશકાળાનુસાર કરવામાં આવે ત્યારે તેમાં યોગ્ય અંકુશ રાખવા માટે આ અગત્યને સિદ્ધાન્ત સમજનાર અને સાથે સમયધર્મને ઓળખનાર અને સર્વગ્રાહી વિદ્વાન અનુભવીઓની સલાહની પણ જરૂર છે. એગ્ય મયાદામાં રહી વિચારપૂર્વક ફેરફાર કરવાની જરૂર છે અને તે માટે અભ્યાસ અને અનુભવી ખાસ કરીને કામ લાગે છે એટલી વાતનો નિર્ણય કરી આપણે હવે આ સંબંધમાં વધારે વિચાર કરીએ.
- ગમે તેટલો અભ્યાસ હય, શાસ્ત્ર અને ઈતિહાસનું અવગાહન ગમે તેટલું થયું હોય તો પણ આવા મહત્ત્વના વિષયમાં એક માણસના વિચારે ઉપર આધાર રાખી શકાય નહિ. મનુષ્ય મગજનું બંધારણ એવા પ્રકારનું છે કે એની વર્તમાન છાથ સ્થિતિમાં એ આવા મહત્ત્વના વિષયમાં એકલો નિર્ણય કરી શકે નહિ, અથવા એ નિર્ણય કરે તો તે છેવટના ગણી શકાય નહિ. રીર્ચા થાય ત્યારે જ કેટલીક ટાબતો તરફ લય જાય છે, જે મુદ્દાઓ તરફ ઉપેક્ષા રહી હોય તે ચર્ચામાં બહાર આવે છે, અણધારી મુશ્કેલીઓ અનુભવીઓ દીર્ઘ નજરથી જોઈ શકે છે અને દીવાર વિચારપથમાં જે બાબત સ્પષ્ટ નથી હોતી તે વિચાર કરનારને પિતાને પણ ચરા કરતી વખતે સ્પષ્ટ બતાવવા જતાં સ્પષ્ટ થઈ જાય છે. ચચો કરતી વખતે વિચારને આકાર આપવો પડે છે, કારણકે વિચારો આકાર વગર બતાવી–જણાવી શકાતા નથી અને જણાવવાને આકાર ગોઠવતાં હકીકત જવનારને પોતાને પણ બરાબર સ્પષ્ટ થાય અથવા વધારે સ્પષ્ટ થાય છે. વળી
તેટલો અભ્યાસ કે અનુભવ અથવા બને હોય તો પણ તેને હદ (limitations)
For Private And Personal Use Only
