________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ક
જનધી પ્રકાશ. नहि सोऽस्तीन्द्रियविषयो येनान्यस्तेन नित्यतृपितानि । तृप्ति प्राप्नुयुरशाण्यनेकमार्गमनीनानि ॥ ४ ॥ कश्चिच्छुनोऽपि विषयः परिणामवशात्पुनर्नवत्यशुजः । कश्चिदशुनो ऽपि नूत्वा कासेन पुनः शुनीनवति ॥४॥ कारणवशेन यद्यत् प्रयोजनं जायते यथा यत्र । तेन तथा तं विषयं शुनमशुनं वा प्रकल्पयति ॥५०॥ अन्येषां यो विषयः स्वानिप्रायेण नवति तुष्टिकरः । स्वमतिविकल्पानिरतास्तमेव नूयो द्विपन्त्यन्ये ।। ५१ ।। तानेवार्थान्द्विपतस्तानेवार्थान्प्रतीयमानस्य ।
निश्चयतो ऽस्यानिष्टं न विद्यते किंचिदिष्टं वा ||१२| ભાવાર્થ_એ કોઈ ઇન્દ્રિયને વિષય નથી કે જેના ચિર પરિચયથી નિત્ય તરશી અને અનેક માર્ગે ધાવતી ઇંદ્રિય તૃતિને પામી શકે. કેઈ શુભ વિષય પણ પરિણામવશાત્ પાછે અશુભ થાય છે, અને કેઈ એક વિષય અશુભ છતાં પણ કાળાંતરે પાછે શુભ થાય છે. કારણવશે જેમ અને જ્યાં જે જે પ્રોજન ઉત્પન્ન થાય છે તેવી રીતે ત્યાં તે વિષય શુભ અથવા અશુભ કહેવાય છે. અનેરાઓને જે વિષય પિતાના અભિપ્રાયથી તુષ્ટિકારી હોય છે તે વિષયને જ સ્વમતિ તરંગમાં ઝીલતા બીજા બહુ ધિક્કારે છે. તેજ વિષયને ધિક્કારનાર અને તેજ વિષયને અત્યંત આદઆપનારને નિશ્ચયથી કંઈ પણ ઇષ્ટ કે અનિષ્ટ (સંભવતું) નથી. ૪૮-પર
વિવેચન–શબ્દાદિક પંચ વિધ્યપૈકી એ. કોઈ પણ વિષય નથી કે જેનું પુનઃ પુનઃ આસેવન કરવાવડે, શબ્દદિક અનેક ભેદમાં આસક્ત થયેલી અને સદાય સં. તોષ વગરની ઇદ્રિ તૃપ્તિ પામે. “કેમકે તે હાદિયે ઇઇ વસ્તુને પણ અનિષ્ટ અને અનિષ્ટ વસ્તુને પણ ઇષ્ટ માને છે. એમ દર્શાવતા સતા કહે છે. ” વેણુ, વીણા, ગાયનાદિકને ધ્વનિ રાગ પરિણામવશાત્ પ્રથમ ઈષ્ટ છતાં ભૂખ કે તૃષાથી પીડિત પ્રા
ને પાછળથી જ પરિણામવશાત્ અનિષ્ટ થઈ પડે છે. તેજ અનિષ્ટ થઈ પડેલે વિઠ્ય પુનઃ કાળાન્તરે રાગ પરિણામથી ઈષ્ટ થઈ જાય છે. એવી રીતે ઇન્દ્રિયને વિષય પ્રત્યે પ્રેમ અનવસ્થિત હોવાથી તે વિષયજનિત સુખ પણ અનિત્ય-કૃમિજ છે. કોઈ એક રાગ રસિક બની ગીતધ્વનિ (ગાયન) સાંભળવા માટે કાન દે છે, એવી રીતે જ અભીષ્ટ રૂપ આલકવા ઈચ્છે તો ચક્ષુને ઉપયોગ કરે છે અને પ્રજનવશાત્ શેષ ઇદ્રિના વિષયમાં પણ પ્રાણાદિકને ઉપયોગ કરે છે. એમ ઉત્પન્ન થચેલા જુદા જુદા પ્રજનવડે તે તે શબ્દાદિક વિજ્યને ઈષ્ટપણે કે અનિષ્ટપણે રાગ
For Private And Personal Use Only
