________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હe
જૈનધર્મ પ્રકા. કન કરનારની દૃષ્ટિમાં આવ્યા વગર રહે તેમ નથી. એક બળના સુઘટ્ટ સૂત્રરજજુથી બંધાયેલું સમૂહ બળ જે પરિવર્તન કરી શકે છે તે અન્ન પાત્ર ઉપસ્થિત થતા લેખે ભાષણ કે વિચારે કદિ કરી શકતા નથી એ સર્વમાન્ય સૂત્રનું જેઓ નિરીક્ષણ કરી શકે છે તેઓ દશ વરસ પહેલાનું વ્યક્તિબળ અને વચ્ચેના સમયનું સમૂહબળ કેવા ફેરફાર બતાવી શકયું છે તે જોઈ શકે છે. એક સામાન્ય હકીકત દૃષ્ટાંત તરીકે બતાવવાથી આ પરિવર્તનને ખ્યાલ આવશે. સને ૧૯૦૩ માં જ્યારે કેન્ફરન્સનું દ્વિતીય અધિવેશન મુંબઈમાં થયું ત્યારે તેના જવાબદાર કાર્યવાહકોને એ ચિંતા થતી હતી કે ઇંગ્લિશ કેળવણી આપવાને ઠરાવ કોન્ફરન્સમાં લાવવાથી રૂચિને અનુકૂળતા રહેશે કે નહિ. ઉડાહિને પરિણામે તે ઠરાવને લગભગ અંતિમ પદ આપવામાં આવ્યું હતું, છતાં મનમાં કેટલેક વસવસે રહી ગયેલ હતું. ત્યાર પછી લે વિચારમાં એટલો મજબૂત ફેરફાર થઈ શકે છે કે અત્યારે લગભગ સર્વ વ્યકિતઓ એ કેળવણીના વિષયને અગ્રિમપદ વગરશકે આપે છે, અને કેટલાક તે અન્ય વિષયની ચર્ચા મૂકી દઈ એજ સવાલ માટે પરિપૂર્ણ શકિત ધન અને સમયને ઉપયોગ કરવા આગ્રહ કરે છે. આ વિચારપરિવર્તન અસાધારણ કહી શકાય.
તદુપરાંત શિક્ષિત અને નિરક્ષર વ્યકિતઓમાં જૈનત્વને અપૂર્વ ખ્યાલ કરાવવાનું વિચારબળ આવવામાં ઉપર કત સંસ્થાએ મોટે ભાગ બજાવે છે. આખા ભારતવર્ષસાથે સામાજિક સવાલેમાં ભાગ લેવા ઉપરાંત ધર્મ રક્ષા, કેમ અભિવૃદ્ધિ અને ખાસ સંસ્થાઓના રક્ષણ અને પ્રગતિ માટે લગભગ દરેક વિચારશીળ મનુષ્યજૈન બંધુએ વિચાર કરતા શીખી ગયા છે. પશ્ચિમ તરફના વિચારને સુંદર આકારમાં સજજ કરી, દેશ કાળને અનુકૂળ કરી મજબૂત કરવામાં વિચારશીલ મનુષ્ય કટિબધ થયા છે અને સખાવતેના સ્થાનમાં વર્તમાન સમયની જરૂરીઆત તરફ વિચાર કરવાની આવશ્યકતા અમુક અંશે સ્વીકારાઈ છે એ કેન્ફરન્સના અધિવેશનનું પરિણામ છે એમ વગરશંકાએ કભૂલ કરવું પડશે. આ સર્વ ફેરફારોનું મુખ્ય કારણ કેન્ફરન્સજ છે એમ કહેવાની ધૃષ્ટતા કરી શકાય નહિ પરંતુ સુરાજ્યસત્તાના શાંતિજનક કાળમાં લેકે વિશિષ્ટ જનોનું અનુકરણ કરવા અને તદ્દદ્વારા જતિ કરવા પ્રયત્ન કરે એ સ્વાભાવિક મનુષ્ય પ્રકૃતિને પરિણામે આખા દેશમાં પાશ્ચાત્ય આચાર વિચારને જે મજબૂત પ્રવાહ ચાલે છે તેને અંગે થતું એ ચલન છે અને તે ચલનને ડેન્ફરન્સ બહુ પ્રગતિ આપી છે. અત્ર જે હકીકત બતાવી છે તે બહુ વિચાર કરીને સમાજના ગગ્ય છે અને એને પરિણામે જે ઉન્નતિના માર્ગને અવકાશ
For Private And Personal Use Only
