________________
૧૪
શ્રી જનધમ પ્રકાશ. તાળ ધ્વજ, સમેતશિખર, અષ્ટાપદ, પાવાપુરી, ચંપાપુરી, વિગેરે સ્થાવર તીર્થરૂપ ગણાય છે.
જંગમ અને સ્થાવર ઉભય તીર્થોની વિવેકશી સેવા કરનાર ભવ્ય સની શીધ્ર અને સહેજે (અ૫ કષ્ટ સિદ્ધિ થાય છે અને વિવેક વિના ઘણું કષ્ટને કરનારની પણ સિદ્ધિ થવી મુશ્કેલ છે. માટે જેમ બને તેમ વિવેક રત્ન ધારવા ઉદ્યમ કરે. ઉપાધ્યાયજી મહારાજ બોવે છે કે
“રવિ દુજે તીજે નયન, અંતર ભાવો પ્રકાશ કરે ધધ સબ પરહરી, એક વિવેક અભ્યાસ. ૧ રાજ ભુજગમ વિષ હરન, ધારે મંત્ર વિવે; ભવ વન મળ ઉછેદક, વિલ યાકી ટેક,
સારાંશ એ છે કે વિવેક એ અભિનવ સૂર્ય છે, તેમજ અભિનવ લેચન છે, જે વડે આત્માની ભીતર પ્રકાશ થાય છે, જેથી અંદરની રિદ્ધિ સિ દ્ધિની સૂઝ પડે છે–ભાન થાય છે. તે વિના છતી વસ્તુ પણ છે એમ સમજાતી નથી. માટે અહે ભવ્યો ! બીજે સર્વ ધંધ છેડી દઇ એક વિવેકનાજ અને ભ્યાસ કરે એ વિવેક રાગરૂપ સર્પનું ઝેર હરવા જાંગુલી મંત્ર જે છે અને આખા ભય વનને ઉચ્છેદ કરી નાંખવા સમર્થ છે, માટે વિવેક આદરો: વિવેક - આદરે! સ્વપર, જડચેતન, હિતાહિત, ઉચિત અનુચિત, ભ ભય, પયામિ, વિધિ અવિધિ, યાવત ગુણ દોષને જેવડે જાણી, વહેચી, ઓળખી શકિયે તે વિવેક કહિયે, આ જીવ અનાદિ મિથાવાસનાથી પર શરીર-કુટુંબ પરીવાર લક્ષ્મી આદિક પદાર્થોમાં પિતાપણું માની રહ્યા છે, તેથી રાગનો વારો આ નેક પાપારંભ કરીને પણ સંતોષ માને છે, ખુશી થાય છે. વિવેક જાગવાથી તેને મિથ્યા માની તેમાં બેસાડેલું મારાપણું ઘટવાથી રાગ પણ ઘટે છે અને તેથી પાપથી ઓસરવાનું પણ બને છે. વિવેક વિના આ જડ શરીર તે હું એમ માનતે હવે તે વિવેક પ્રગટતાં જ્ઞાન દર્શનાદિક લક્ષણવંત ચેતન દ્રવ્ય હું અને પૂરણ, ગલન સ્વભાવી શરીર તે હું નહિં, મારૂં નહિં, મારાથી ન્યારૂં તે તે પૂર્વકૃત કર્મયોગે આ ચેતનની સાથે લાગ્યું છે. તે મારૂં નથી તેથી તેમાં મમતા કરવી યોગ્ય નથી, પણ જ્ઞાન શકિતથી વિચારી મમતા વારી તે પર ત્યાગ વૈરાગ્ય ધારવા યોગ્ય છે વિવેક જગ્યા વિના મેહ 'મદિરાની નીશામાં મને શું હિત-ક્ષેમકલ્યાણકારી છે? તેમ શું તેથી ઉલટું
છે? મને શું કરવું ઉચિત? શું કરવું નહિં ઉચિત ? મને શું કરવાથી “સદગતિ ? અને શું કરવાથી દુર્ગતિ થશે ? તે સમજાતું નથી અને વિવેક લોચને ખુલ્લે તે સર્વ યથાસ્થિત સમજાઈ જાય છે. ભક્યાભા, પપેય,
