________________
૨૩૦
પ્રબુદ્ધ જૈન
તા. ૧૫-૩-૪૮
.
“એકશાટક” પ્રથા ભ. મહાવીરની પહેલાં હોવાને આપણે સ્વીકાર કરીએ છીએ તે પણ તેનો અર્થ એ નથી કે તેણે વસ્ત્રની સાથે બીજા ઉપકરણ, અધિક વસ્ત્ર અને અન્ય પરિગ્રહ ન રાખે હોય. આ. ભદ્રબડુના સાથે આ અતિરેકતા દેખી હશે ત્યારે તેને ત્યાગ કર્યો હશે અને ત્યારે આગમ ગ્રંથનો પણ બહિષ્કાર કર્યો હશે.
આ હવે ઐતિહાસિક પ્રમાણેથી સિદ્ધ થયું છે. દિગમ્બરે આગમ (અંડાગમ ઇત્યાદિ) વેતામ્બરેના આગમોની રચના પછી ચાવા છે, તેને નિષ્કર્ષ એ નિકળે છે.
(1) આ. ભદ્રબાહુને સંઘ દક્ષિણ ભારતમાંથી પાછો આવ્યો તે પહેલાં જ આગની રચના આ. સ્થૂલભદ્રજીએ કરી હતી.
(૨) આ. ભદ્રબાહુનું આગમન જ્યારે ઉત્તર ભારતમાં થયું ત્યારે તેમણે આ. ભૂલભદ્રના સંધને “એક શાહુક'થી પણ અધિક પરિગ્રહયુક્ત જોયા અને બને સંધમાં ભેદ પડયે.
(૩આ. ભદ્રબાહુના સાથે તેમને બહિષ્કાર કર્યો. . (૪) આ, ૧દ્રબાહુના શિષ્યએ ષડાગમ આદિ ગ્રન્થની
બની જાય છે અને હળવી માંદગીમાંથી આરામ આવી જાય છે. - જો અમારા દિવસે પૂરા થવા આવ્યા છે એવું જ વિધિનું નિર્માણ હોય તે અમારી મુસાફરીને ત્યાં અન્ત આવે છે, પણુ જે એ માંદગીમાંથી અમને છૂટકારો મળે છે તે પછી પાછા અમે પહેલાં માફક આગળ ચાલવા માંડીએ છીએ. એમ પણ બને કે અમારા પરિભ્રમણ દરમિયાન કોઈ છૂપી પોલીસના માણસને કે ચોકીદારને અમારા ઉપર વહેમ આવે અને અમને અન્ય કોઈ રાજ્યના જાસુસ સમજીને પકડવામાં આવે. આમ બને ત્યારે કાં તો યુક્તિ. પ્રયુક્તિથી અથવા તે અમારી નિર્દોષતાની પ્રતીતિ કરાવીને અમે છૂટવાનો પ્રયત્ન કરીએ છીએ. એમ કરતાં પણ અમે ન ી શકયા તે ત્યાં અમારું પરિભ્રમણ પૂર્ણ થાય છે. પણ જો અમે છૂટયા તે વળી પાછું પહેલાં માક કે અમે આગળ ચાલ ને લાગી છીએ. અલબત્ત, ચાલતાં ચાલતાં રાત પડે ત્યારે અમે કાઈ ઝુંપડીમાં કે પશ્વરચીમાં આરામ લઈએ છીએ, પણ આવું કંઈ સ્થળ સુલભ જ ન હોય તે અમે મંદિરના દરવાજા બહાર, અથવા તે કોઈ પર્વતગુફાની અંદર, યા તે ગામબહાર આવેલા કેઈ ઘરદીવાલની બાજુએ અથવા તે કઈ વિશાળ વૃક્ષ નીચે પડી રહીને અમે રાત્રી પસાર કરીએ. સંભવ છે કે પર્વતમાં વસતા પક્ષેની અને વાધવાની અમારી ઉપર નજર પડે, અને તે અમારે શું કરવું? પર્વતના યક્ષે તે અમને કશું નુકસાન કરી શકતા નથી એ અમે જાણીએ છીએ, પણ વાધવરૂ સામે રક્ષણું કરવાનું અમારે માટે શકય ન પણ હોય. પણ જગન્નિત્તાના હાથે શું આપણું નસીબ આગળથી નકકી થયેલું નથી હેતું' ? અમે કુદરતકાયદા ઉપર આ બાબતને છેડી દઈએ છીએ અને અમારા મેઢા ઉપર ગ્લાનિની નાની સરખી છાયાને પણ ફરકવા દેતા નથી. જે અમારૂં તેઓ ભક્ષણ કરી જાય તે જેવું અમારું નસી”, અને અમારા પ્રવાસ ત્યાં પૂરો થાય છે, પણ જેને અમે તેનાથી બચી ગયા તે વળી પાછા પહેલાં માફક અમે આગળ ને આગળ ચાલવા માંડીએ છીએ.
અનુવાદક પરમાનંદ [ અપૂર્ણ ] જેમ મ અને સમાજનો ઉષ કે થાય?
(પૃષ્ટ ૨૨૩ થી ચાલુ) (૨) જ્યાં ચરણોની સ્થાપના પૂકાલથી છે ત્યાં કેઈ નવું મંદિર ન બાંધે.
(૩) કોઈ પણ પારણુ મૂર્તિપર ચઢાવવામાં ન આવે.
(૪) નિગ્રંથમૂર્તિને બન્ને માને, જે રીતે પહેલાં પણ માનતા હતા.
(૫) બન્નેના અલગ મંદિર અથવા તે ભંડાર ન રહે. (૬) બને સમાજના ગુરૂવગને નિવાસ એક જ રહે.
(૭) સ્થાનકવાસી સમાજ પણ કોઇએ મુર્તિપૂળ માનવી યા ન માનવી તે તેના અધિકાર ઉપર છેડે.
આગમ ગ્રન્થનું પ્રામાણ્ય સએલ અને અચેતાવાદ તથા મૂર્તિપૂજા વગેરે વાદે પછી આપણુ વિવાદને ત્રીજો વિષય આગમ છે. પહેલાં આપણે જોઈ ગયા છીએ કે આચાર્ય ભદ્રબાહુના સંધે, ઉત્તર ભારતમાં જે જન સંઘે આગમોની રચના કરી હતી તેને બહિષ્કાર કર્યો હતો. જૈન સમાજના એક પ્રાચીન સાહિત્યના સંગ્રહને આ રીતે બહિષ્કાર થાય એ ભારે આશ્ચર્યજનક છે અને તે માટે એવું જ કંઈ મહત્વપૂર્ણ ગંભીર કારણ હોવું જોઈએ એમ લાગે છે. દિગમ્બર શ્વેતા-
અર વાદ કેવીરીતે શરૂ થયે તેને જે કે હળુ સુધી ફેંસલે આ પણે નથી આપ્યું તે પણ આ બાબતને જયારે આપણે વિચાર કરીએ છીએ ત્યારે એમ પ્રતીત થાય છે કે ઉત્તર ભારતમાં, જે સંધ રહ્યો તેમાં અને દક્ષિણ ભારતમાંથી જે સંધ આવ્યું તેમાં જરૂર
ડું અંતર હશે.'
૧
)
(૫) આ. રસ્થૂલભદ્ર પરંપરાના આગમ માત્ર ઉત્તરભારતમાં જ રહ્યા.
આ જાતના ભેદ આજે જીવી ?
આ જાતને ભેદ આજ સુધી રહ્યો છે અને તેણે આપણી વચ્ચે એક મહાન ભયકર એવું સાંપ્રદાયિક ઝેરી બીજ વાવ્યું છે.
થોડા વર્ષો પહેલા આપણા જીવનમાં એક એવો પ્રસંગ ઉપસ્થિત થયે હતું, જેણે આપણી પરસ્પર પ્રેમભાવનાની કમેટી કરી હતી. ખેદની વાત છે કે આપણે આપણી ક્ષુદ્ર સામ્પ્રદાયિકતાનું પ્રદર્શને પધમએની સામે યુ. પ્રસિદ્ધ બૌદ્ધ પંડિત સ્વ. ધર્માનંદ કૌશબાજીએ આગમમાંથી થોડાક પાડે ઉધૂત કર્યા અને તેમાં માંસાહારનો ઉલ્લેખ છે એવું તેમણે સિદ્ધ કર્યું. તેનાથી જૈન સમાજનું વાતાવરણ કેટલાક દિવસે સુધી બહુ ગરમ રહ્યું અને તેમની વિરૂદ્ધ ખૂબ જોરમાં હીલચાલ ચાલી. આમ બને એ રવાભાવિક હતું, પરંતુ તેને યે 5 ઉત્તર આપવાનું સાહસ કેઇએ ન કર્યું. | દિગમ્બર જે સમાજના કેટલાક વિદ્વાનોએ એમ જાહેર કર્યું કે
આ ઉલેખે વેતામ્બર આગ માં છે અને આ શ્વે થર આગમ જ પ્રમાણભૂત નથી અને તેથી અમારા' ભ. મહાવીર માંસાકરી નહોતા. આપણે માની લઈએ કે શ્વેતામ્બરેના મહાવીર દિગમ્બરોના મહાવીરથી જુતા હતા, એમ છતાં પણ દુનિયાની સામે આપણે આપણું જે પ્રદર્શન કર્યું તે તે ખરેખર નિન્દનીય હતું. જનધર્માભિમાનીઓનું કર્તવ્ય હતું કે તેનું મેગ્યરૂપે સ ષ્ટીકરણ કરે. જેમાં આપણી ઈજ્જતનો પ્રશ્ન હતું, તેમાં પણ આપણે સામ્પ્રદાયિકતાથી કામ લીધું. આ કેટલાં દુ:ખની વાત છે? આપણ અનેકાન્તવાદી કહેવાઈએ છીએ, અને સમસ્ત દુનિયાના ધર્મ સવ્ય કરવામાં પ્રતિષ્ઠા સમજીએ છીએ, સાન્તાનન્તને વાદ, નિત્ય નિત્ય વાદ, રૂપ અરૂપીને વાદ, ભેદભેદને વાદ એ સેવે વાદેની ચર્ચા કરવામાં આપણે આપણે સમય અને શકિત ખરચીએ છીએ, એ અનેકાન્તવાદને શું ઉપગ છે જે કોઈ પણ ગ્રન્થ વિના અભ્યાસે બલાકારે બહિષ્કાર કરતી વખત અમને સદ્બુદ્ધિ ન આપે ? એ અહિંસાવાદને શું ઉપયોગ છે કે જે અમારી વચ્ચેના વિષને બુઝવી ન શકે? એ સામ્યવાદની કઈ પ્રતિષ્ઠા છે કે જે વાણીશૌર્યમાં જ પિતાને . શ્રેષ્ઠ સમજવાવાળા એવા આપણને નમ્ર ન બનાવે અને ' , એ મહાવીર જયજયકાર બેલાને પણ શું અર્થ છે કે જે ભ. મહાવીરની પ્રતિષ્ઠાને હાની પહોંચે એવે સમયે પણ સામ્યદાયિકતાને નાશ ન કરી શકે? 'પણે સત્યશોધક બનવું જોઈએ. પ્રાચીનતાથી આગળ વધીને, આપણા પૂર્વજોએ જે કર્યું છે તેમાં સુધારે કરીએ અને આપસ આપસમાં પ્રેમ રાખીએ. સ્ત્રી સ્વતંત્ર હતી કે નહિ આવા વિવાદથી શું ફાયદે ? આ વાદ બુદ્ધિને સંતોષવા
