________________
ધમધ-ચંથમાળા
: ૭૪ :
પાપ વ્યાપાર શબ્દથી હિંસા, અસત્ય, અદત્તાદાન, મિથુન અને પરિગ્રહ સમજવાનાં છે. જગતમાં થઈ રહેલાં તમામ જાતનાં નાનાં મોટાં પાપે એક યા બીજી રીતે આ પાંચ મહાપાપમાં અંતર્ગત થઈ જાય છે.
જીવન પર્યત એટલે જીવનના છેલ્લા શ્વાસોશ્વાસ સુધી. મન, વચન અને કાયાની પ્રવૃત્તિને નિર્ગથ–પરિભાષામાં ગ”ની સંજ્ઞા આપવામાં આવી છે. યોગ એટલે વ્યાપાર; મનુષ્ય જે કાંઈ પ્રવૃત્તિ કરે છે તે આ ત્રણ પ્રકારમાંથી એક યા વધારે પ્રકારની હોય છે.
કરવું, કરાવવું અને અનુમોદવું એ ત્રણ પ્રકારની ક્રિયાએને નિર્ચથ-પરિભાષામાં કરણ કહેવામાં આવે છે. કરવું એટલે જાતે કરવું, કરાવવું એટલે બીજા પાસે કરાવવું અને અનુમોદવું એટલે કેઈ પણ તે કામ કરી રહ્યો હોય તેને અંતરથી સારું માનવું. - જે વસ્તુ સ્વયં કરવા જેવી નથી તે બીજા પાસે કરાવવી એ તાત્વિક દષ્ટિએ નથી. જેમકે એક માણસ પોતે ચોરી કરતું નથી, પણ બીજા પાસે કરાવે છે, તે ચેરી તેના મનમાંથી ગઈ નથી કે તેના પ્રત્યે સભાવ મટ્યો નથી. અથવા એક માણસ પોતે પ્રાણને મારતે નથી પણ બીજા પાસે કરાવે છે, તે હિંસા તેના મનમાંથી ગઈ નથી કે તેના પ્રત્યેને સદ્ભાવ મટ્યો નથી. તેથી હિંસા, અસત્ય વગેરે પાપની વૃત્તિ મનમાંથી કાઢી નાખવી હોય તો તે પ્રવૃત્તિ બીજા પાસે પણ ન જ કરાવવી જોઈએ. અને તે જ કારણે એ પાપકારી પ્રવૃત્તિ
