________________
દિવ્યદીપ .
૧૫૫ યોગીરાજ આનંદઘનજીને એક જીવનપ્રસંગ આપણું ધન-સંસ્કાર ધન-આપણને મળશે યાદ આવે છે. તેઓ માંદા છે, ખૂબ તાવ આવેલે તે આપણે સમૃદ્ધ બનીશું. જીવનની સમૃદ્ધિ છે. એમને એક ભકત એમને વંદન કરવા જાય આ જ છે. છે. આનંદઘનજી તે ગાઈ રહ્યા છે, સંગીતમાં પ્રારંભમાં જ મેં આપને કહ્યું કે જીવનને મસ્ત છે. ભકત પગ દાબે છે, શરીર ગરમ ગરમ પૈસાથી, મકાનથી નથી માપવાનું. જીવનને છે. ભકતે કહ્યું : ગુરુદેવ ! આપના શરીરમાં તે માપવા માટે હદય ભાવોથી કે,
માપવા માટે હદય ભાવોથી કેટલું સમૃદ્ધ છે, વર છે.”
મન અને મસ્તિષ્ક વિચારથી કેટલાં સભર છે આનંદઘનજીએ કહ્યું: “જવર તે આ શરીરને અને બુદ્ધિ પવિત્રતાથી કેટલી શુદ્ધ છે એ વિચારીએ. છે. આત્મા તે સ્વસ્થ છે!”, “અબ હમ અમર આ વિચારણું માટે આજને આ મંગળમય ભયે ન મરેગે” એ ગીત ત્યારે જ પ્રગટયું. દિવસ આપણું સહુને માટે એક યાદગાર બની દેહ વિનાશી છે અને હું તો અવિનાશી છું. રહે એ શુભેચ્છા. છેલ્લી અવસ્થાની આ ભૂમિકા છે.
# ભ ગ વા ને બુ ધ્રુ * - જિંદગીને મમ કોઈએ કવિ Wordsworth
ભગવાન બુદ્ધ જ્યારે સાધક અવસ્થામાં હતા, ને પૂછયે ત્યારે એમણે હસીને કહ્યું: “કેણ કેમ
ત્યારે બહુ ઉગ્ર તપ કરતા. તેઓ દિવસના મરી ગયે એ તમે મને કહો એટલે હું તમને
દિવસ સુધી ઊંઘ અને આહારનો ત્યાગ કરી કહું કે એ કેમ જીવી ગયે.” જીવનનું સરવૈયું
ધ્યાનસ્થ દશામાં બેસી રહેતા. આથી એમનું શરીર એ તે મૃત્યુ છે. માણસ કેટલી કૂદાકૂદ કરે છે
કૃષ થઈ ગયું, ગાત્રો શિથિલ થઈ ગયાં અને એ મોટી વાત નથી, એની છેલ્લી ઘડી કેવી જાય
દેડકાંતિ વિલય પામી. છે એ મોટી વાત છે.
એક દિવસ નાચગાનના જલસામાં ભાગ લઈને આ યોગની આનંદમય ભૂમિકા સહુને મળે કેટલીક ગાનારીઓ ઘર તરફ જતી એમના જોવામાં અને મૃત્યુ માટે વિદાય લેતાં કહેઃ હું જાઉં આવી. રસ્તામાં તેઓ નાચતી, બજાવતી ને આનંદ છું. આપણે જીવ્યા સાથે રહ્યા, હવે રડશો નહિ, કરતી હતી. તેમાં એક ગાનારી જે ગીત ગાતી હતી આંસુ પાડશે નહિ, કાળાં કપડાં પહેરશે નહિ, તે ગૌતમે (બુધે) સાંભળ્યું. તેને અર્થ એ થત કારણકે હું તો મુસાફિર છું. નિમ્ન ભૂમિકામાંથી હતો કે, “સિતારના તાર ઢીલા હોય તે તેમાંથી ઊર્ધ્વમાં જાઉં છું.”
મધુર સ્વર ન નીકળે. વળી જે એ તારને જોરથી ગની આવી ભૂમિકામાં વિદાય લેવી, છૂટા ખેંચવામાં આવે છે તે તૂટી જાય અને સિતાર પડવું અને સંસારને આવ્યાને એક સંદેશે નકામી થઈ પડે.” આપીને જવું એ સમગ્ર જીવનનો હેતુ છે, ઉદેશ છે. આ ઉપરથી ગૌતમે બેધ લીધે કે, સાધકે
આર્યાવર્ત નું ધન એટલું બધું સમૃદ્ધ છે કે સંયમમાં રહી ઊંઘ, આહાર વગેરે વ્યવહાર કરે એને આપણે વિચાર કરીએ તે આપણું મસ્તિષ્ક જોઈએ. માનવદેહ એ પ્રભુપ્રાપ્તિના માર્ગમાં એક આદર અને ભાવથી નમી જાય છે. આપણે વારસે સાધનરૂપ છે. ઘેર તપ કરી દેહને કષ્ટ આપવારૂપ કે મટે છે! એ વારસાને આવી કોઈ પળોમાં સાધના કરવાથી સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત થતી હોય તે ભલે શાંતિથી બેસીને વિચાર કરીએ કે એ વારસાના પણ એથી કાંઈ પરમપદની પ્રાપ્તિ થતી નથી.” વારસદારેએ કેટલે જાળવ્યું છે!
– રામદાસ
