________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૪
ધ્યાન વિચાર,
સમ ગણવાવાળે હોય, પોતાના શિષ્ય તથા પારકાના શિષ્ય ઉપર સમભાવવાળે હાય, ભેગી ન હોય, સંસારને ભય વાળ હોય, આ શરીરને ક્ષણ ભંગુર જાણતા હોય, હઠ વાદી ન હાય, અને વીતરાગ વચનાનુસારે ચાલનારો હોય, તે પુરૂષ ધર્મ. ધ્યાન અને શુકલ ધ્યાન ધ્યાયી શકે છે.
રેચક, પુરક, અને કુંભકરૂપ પ્રાણાયામ જે અજ્ઞાનીઓ કરે છે, અને સમાધિ લગાવે છે, તેતે હઠ સમાધિ જાણવી. જીવાદિ નવતત્વ તથા ષડુ દ્રવ્ય, સાતનય, સપ્તભંગી, અને નિક્ષેપ, ઈત્યાદિ જનમતને જાણ પ્રાણાયામ વગેરે કર્યા વિના ધર્મ સ્થાન વિગેરે ધ્યાવે છે તે સહજ સમાધિ જાણવી, અને તેથી મુક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે, પણ જીનવચનને જાણ્યા વિના જે પુરૂષે હઠ સમાધિ કરે છે તેમની મુક્તિ શી રીતે થાય? લાખ સહજ સમાધિ વિના હઠ સમાધિ કરવાથી મુક્તિ પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી. અપેક્ષાએ સહજ સમાધિ પૂર્વક હઠ સમાધિની સફળતા છે. જૈન પ્રક્રિયાના અનુસારે હઠ સમાધિ કરવી જોઈએ. હઠ સમાધિમાં કષ્ટને પાર નથી હઠ સમાધિથી કેટલીક પાગલિક
દ્ધિ સિદ્ધિ પ્રગટ થાય છે, પણ આત્મ અદ્ધિ પ્રાપ્ત થતી નથી. હવે દયાનના ચાર પાયા બતાવવામાં આવે છે. શાશ્વત ધ્યાન વિના અનંત સુખમય દશા પામી શકાતી નથી.
ક્યાની પુરૂષોએ જે ઠેકાણે રહેવાથી પિતાને દયાનમાં લાભ થાય તે ઠેકાણે રહેવું, જેરાત્રી, દિવસ, પહોર, અનઘ, ધ્યાનમાં ગઈ તે લેખે છે, તે વેળા ધન્ય કરી માનવી. વાચના, પૃચ્છના પરાવર્તના, અનુપ્રેક્ષા અને ધર્મકથા લક્ષણ, રૂપ સ્વાધ્યાય ધ્યાનમાં આલંબનભૂત છે, માટે તેની પણ આવશ્યક્તા છે. એમ અહંત ભગવાન કહે છે. આપંચમકાળમાં કોઈ વિશિષ્ટ જ્ઞાનવંત નથી, સંશય નાશ કરનારા જ્ઞાનીઓને અભાવ થવાથી જીનેશ્વરે કથન કરેલા સૂમભેદની સમજણ મને યથાર્થ પડતી નથી, પરંતુ રાગ અને દ્વેષ
For Private And Personal Use Only
