Dharmpran Lonkashah

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 6

'
"
આમુખ
પ્રાચીન યુગથી માંડીને આજ સુધીના ભારતવર્ષના ઇતિહાસમાં જૈનધર્મના અનેક જ્યોતિર્ધરોએ સાહિત્યની સેવા અને રક્ષા કરવામાં ખૂબ ફાળો આપ્યો છે, તે વાત તો જૈનસાહિત્ય દ્વારા સાક્ષરોમાં અને જનતામાં ખૂબ સંપ્રસિદ્ધ થઈ ચૂકી છે. પરંતુ ભારતવર્ષની ક્રાન્તિમાં પણ તેમનો ફાળો વિશેષ છે તે વાતથી ભારતવર્ષની પ્રજાનો મોટો ભાગ લગભગ અજાણ છે.
જૈનધર્મના ક્રાન્તિકારોમાં ધર્મપ્રાણ લોંકાશાહનું સ્થાન બહુ માનવંતુ છે. ધર્મક્ષેત્રમાં તેણે મચાવેલી ક્રાન્તિનું સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિએ અવલોકન કરતાં એ સ્પષ્ટ જણાઈ આવે છે કે તેમનું આખુંય જીવન ધર્મક્રાન્તિનાં મંથન અને વિકાસમાં જ સમાપ્ત થઈ ચૂક્યું હતું.
સમસ્ત ભારતવર્ષમાં તેની ક્રાન્તિનાં આંદોલનો પ્રસરી ચૂક્યાં હતાં.
જે કાળમાં કુરૂઢિઓ, વહેમો, ધર્મઝનૂન અને સત્તાશાહીથી જનતા પીડાઈ રહી હતી તે સમયે જૈનધર્મનો માર્ટિન લ્યુથર પંદરમી શતાબ્દીની આખરે જભ્યો અને સોળમી શતાબ્દીના પૂર્વાર્ધમાં તેની સામે મોરચો માંડી પ્રજાને પરતંત્રતાની બેડીથી છુટકારાનો દમ ખેંચાવ્યો. અને વાસ્તવિક સત્યના ડીંડીમ-નાદથી ઘોષણા કરીને સુષુપ્ત જનતાને જાગૃત કરી. તે પોતે જ ક્રાન્તિકાર લોંકાશાહ.
લોંકાશાહ માટે ભારતવર્ષની બહારની એક અંગ્રેજ લેખિકા કહે છે કે,
About A.D. 1452 * the Lonka sect arose and was followed by the Sthanakvasi sect, dates which coincide strickingly with
* સંવત ૧૪૮૨માં લોંકાશાહનો જન્મ, અને સં. ૧૫૩૧માં તેમના સિદ્ધાંતનો પ્રચાર. આ બન્ને મુદાઓ ઐતિહાસિક દષ્ટિએ મળે છે, અને તે બંધબેસતા લાગે છે. અહીં ઈ.સ. ૧૪પર આપેલ છે તે અપેક્ષાએ તો તેમાં પ૭ ઉમેરતાં ૧૫૦૯ વિ.સં. નો સમય થાય. અને આ વખતે તો શ્રીમાન લોંકાશાહ માત્ર ૨૭ વર્ષના હોઈ, તેમનાં જીવનકાર્ય જોતાં એટલી નાની વયમાં તેમણે આ ભગીરથ કાર્ય હાથ લીધું હોય તે બંધબેસતું લાગતું નથી કારણ કે તેમના આયુષ્યનો મોટો ભાગ વ્યાવહારિક કાર્યમાં ગયો છે. ધાર્મિક ક્ષેત્રમાં તદ્દન સ્પષ્ટ રીતે તો મોટી વયે તે દાખલ થયો છે.
પ્રો. ક્ષિતિમોહન સેન જૈનધર્મની પ્રાણશક્તિ નામના લેખમાં એમ સિદ્ધ કરે છે કે “શ્રીમાન લોંકાશાહ ઈ.સ. ૧૪૨૯ પછી જ થયા.”