________________
૪૩
૩ લોંકાશાહનો જીવનવિકાસ
એ જ દુઃખદ સમયમાં ગુજરાતના પાટનગર અમદાવાદને આંગણે મૂળના ક્ષત્રિય છતાં આજે વણિક તરીકે ઓળખાતાં મૂળ અને શીલથી ઉચ્ચ ગણાતા એક ખાનદાન કુટુમ્બમાં જૈન સમાજનો એ માર્ટિન લ્યુથર જર્મનીના ધર્મક્રાન્તિકાર તરીકે પ્રસિદ્ધ થયેલા માર્ટિન લ્યુથર પહેલાં ૫૦ વર્ષે જન્મ્યો. તેની ક્રાન્તિનાં આંદોલનોએ જાણે કાં એ જર્મનીના માર્ટિન લ્યુથરને જન્મ આપ્યો હોયની ! એટલું જ નહિ બલ્કે ભારતવર્ષમાં પણ ત્યારપછી અનેક ક્રાન્તિકારો જન્માવ્યા. આ રીતે અર્વાચીન યુગના ઇતિહાસમાં પ્રથમ ક્રાન્તિકાર તરીકેનું પ્રથમ માન જીતી જનાર એ વીર લોંકાશાહ ખરેખર આખાયે લોકમાનસને દો૨ના૨ સાચો લોકાશાહ એટલે કે લોકસાધુ-લોકનેતા પાક્યો છે.
જૈનધર્મના ઇતિહાસમાં પણ તેની ક્રાન્તિ ખરેખર અદ્વિતીય, અપ્રતિમ અને અદ્ભુત છે. આ ક્રાન્તિની દિશા પણ સાદી અને સરલ છતાં પ્રભાવશાળી અને તેજોમય છે. લોકાશાહનું કાર્ય ધીમું છતાં પુષ્ટ અને બળવત્તર છે. તેના જીવનમાં ખરેખર ઢૂંઢકવૃત્તિ એટલે કે સત્યશોધકતાના હરેક પ્રસંગે પગલે પગલે દર્શન થાય છે. આ વખતે જૈનત્વનું એ નિગૂઢ અને પરમ સત્ય ભગવાન મહાવીર પછી બરાબર ૨૦૦૦ વર્ષે પોતાની ઉપરના જીર્ણ અને મલિન થયેલાં ખોખાને ઉખાડી તદ્દન વાસ્તવિક સ્વરૂપમાં ઝળહળી ઊઠે છે. કેવી એ અપૂર્વ પળ ! ધન્ય હો એ વિજેતાને !
પ્રબળ રૂઢિ અને પ્રબળ સત્તાશાહીથી ટેવાઈ ગયેલી જનતા સમક્ષ એ ૫૨મ સત્યને યથાર્થ રૂપમાં પ્રગટ કરતાં તેને કેટલું શોષવું પડ્યું હશે એ જ્યારે કલ્પના કરીએ છીએ ત્યારે ખરેખર તેમની અડગતા, ધૈર્ય, સત્યનિષ્ઠા, શાસનભક્તિ, લોકકલ્યાણની ભાવના ઇત્યાદિ ઉચ્ચ ગુણોની પ્રતીતિ થઈ, તેમના પ્રત્યે પૂજ્ય બુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરે છે. અને સાથે સાથે એમ પણ હવે તો સ્પષ્ટ દેખાઈ રહે છે કે જે કાર્ય શાસનની વિરલ વ્યક્તિઓના અથાગ પ્રયાસ છતાં ન બન્યું તે તેમણે તુરત જ પ્રત્યક્ષ કરી બતાવ્યું.
આ પરથી એ પણ સ્પષ્ટ થાય છે કે તેમનો આ પ્રયત્ન આ જન્મનો જ નહિ પરંતુ અનેક જન્મનો હોવો જોઈએ. આ સ્થળે એક જૈનશાસ્ત્રનો નીચેનો ઉલ્લેખ તે માન્યતાનુ સ્પષ્ટ પ્રમાણ આપી રહ્યો છે.
ધર્મપ્રાણ ઃ લોકાશાહ
