Dharmik Ttrustni Tapas Samiti

Author(s): Prabuddha Jivan 1948
Publisher: Prabuddha Jivan 1948

Page 2

૨૪૬
તા. ૧૫ - ૮
-
-
વંદેમાતરમ -મુંબઈમાં ધાર્મિક અથવા તે બીજી રીતનાં વધુમાં તેમણે કહ્યું કે, આવા ટ્રસ્ટની સુવ્યવસ્થા માટે જરૂરી જાહેર ટ્રસ્ટના વહીવટમાં ચાલતી ગેરરીતિઓ, ગેરવહીવટ વગેરેને સત્તાઓ સાથે અધિકારીઓની નિમણુંક કરવાની દરખાસ્તને સામા- , લગતી તપાસ કરવાની કામગીરી અને એ અનિષ્ટ દૂર કરવાને , ન્ય રીતે આવકાર મળી રહ્યો છે, ઈગ્લાંડમાં પણ આવી પ્રથા છે. લગતા જરૂરી ઉપાયો સૂચવવાની કામગીરી અમારી સમિતિને સંપુ ધાર્મિક ટ્રસ્ટને લગતી પ્રશ્નાવલિ વામાં આવી છે. આ કાર્ય સફળતાપૂર્વક બજાવવા માટે અમે જાહેર જનતાના અને અખબારના સહકારની વિનંતિ કરીએ
મુંબઈ જૈન યુવક સંધની કાર્યવાહક સમિતિએ છીએ.” મુંબઇનાં જાહેર દ્રઢામાં ચાલી રહેલી ગેરરીતિએ અંગે
* પાઠવેલા ઉત્તરે તપાસ કરવા અને એ અંગે સૂચન કરવા મુંબઈ સરકાર તરફથી
મુંબઈ તા. ૨-૪-૪૮ નીમવામાં આવેલી સમિતિના પ્રમુખ ન્યાયમૂર્તિ શ્રી. ડુલકરે આ
ટ્રસ્ટ અને એન્ડાઉમેન્ટ્સના વહીવટ અને વ્યવસ્થાના પ્રશ્નમાં મુજબની વિનંતી કરી હતી.
તપાસ કરવા માટે મુંબઈ સરકારે નીમેલી કમીટીના મંત્રી જોગશરૂઆતમાં મુંબઈમાંનાં ટ્રસ્ટને ખ્યાલ આપતાં શ્રી. ડુલકરે
i સ્ટાનો ખ્યાલ આપતાં શ્રી હરે સુજ્ઞ મહાશય કહ્યું કે, “મુંબઈ ઈલાકામાં એક હજાર કે તેથી વધુ રૂપિયાની આવક
સવિનય વિજ્ઞપ્તિ કે અમારી શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધની વાળાં લગભગ એક હજાર દૂર છે. એક હજારથી ઓછી આવક
સંસ્થા છેલ્લા વીશ વર્ષથી મુંબઈ શહેરમાં જૈન સમાજની સેવા વાળાં ટ્રસ્ટી સરકારી દફતરે નોંધાયો નથી. આ હજાર ટ્રસ્ટમાંથી
કરી રહી છે. આ સંસ્થામાં જૈન સમાજના દરેક વિભાગના સભ્ય લગભગ ૬૫૦ જેટલા દ્રસ્ટે મુંબઈ શહેરમાં છે. મુંબઈ શહેરમાં
સભ્ય થઈ શકે છે. આજે આ સંસ્થાના કુલ ૩૦૫ સભ્ય છે. આ સંસ્થા રહેલાં ટ્રસ્ટોની વાર્ષિક આવક લગભગ એક કરોડ રૂપિયાની છે.
તરફથી છેલ્લા નવ વર્ષથી “પ્રબુદ્ધ જૈન' નામનું એક પાક્ષિક
પત્ર કાઢવામાં આવે છે અને એ પત્રની જેમ તેમ જ જૈનેતર આ ઉપરથી આપણે ૩ ટકાની તેરીખ લેખે રોકાયેલી મૂડીને
! સમાજમાં સારી પ્રતિષ્ઠા અને ફેલાવે છે. આજે આ પત્રની એક અંદાજ કાઢીએ તે માત્ર મુંબઈ શહેરમાં જ હિંદુઓના ધાર્મિક અને ધર્માદા ટ્રસ્ટમાં રૂા. ૩૦ કરોડની થાપણુ રોકાએલી છે.”
હજાર નકલ છપાય છે. અમારી સંસ્થા પ્રાગતિક વિચારો ધરાવતા
જન યુવકોનું મંડળ છે અને જૈન સમાજ ઉપર અમારી સંસ્થા . તેમણે વધુમાં કહ્યું કે, “ટ્રસ્ટ નાંધવાના અત્યારના કાયદા હેઠળ
બહુ સારું પ્રભુત્વ ધરાવે છે. આપે. જે પ્રશ્નાવલિ પ્રગટ કરી છે તે . માત્ર હિંદુઓ અને જેના દ્રસ્ટે જ આવે છે. અને એટલે હાલ
પ્રશ્નોના અમારી કાર્યવાહક સમિતિ તરફથી નકકી કરવામાં આવેલા તુરત સરકારે માત્ર આ જ કામના જાહેર ટ્રસ્ટને પ્રશ્ન હાથ ધર્યો છે. મેટા ટ્રસ્ટો ઉપરાંત નાના ટ્રસ્ટોમાં રોકાયેલી રકમને
ઉત્તરે નીચે મુજબ છે. અંદાજ મેળવીએ તો મુંબઈ ઇલાકામાં લગભગ એક અબજ રૂપિયા
પ્રશ્ન : તમે જે કોઈ ફંડ અને ટ્રસ્ટ વિષે કાંઈ પણ જાણતા હો જેટલી રકમ આ ટ્રસ્ટમાં રોકાયેલી છે. જે આવી મેટી રકમને
તેમાં કેવા પ્રકારની ગેરરીતિઓ, ગેરવહીવટ અને મુશ્કેવ્યવસ્થિત અને વધુ સારાં કામો માટે ઉપયોગ કરવામાં આવે તે
લીએ તમને જણાઈ છે? તેથી રાષ્ટ્રહિતની અનેક પ્રવૃત્તિઓને ઉત્તેજન મળી રહે. “આ અંગે ઉત્તર: સાધારણ રીતે આજના ટ્રસ્ટીઓ પિતાને સંપાયેલ તેમણે મદ્રાસમાં આવા ટ્રસ્ટોમાંથી શિક્ષણની પ્રવૃત્તિને કેવી રીતે જવાબદારી પુરેપુરી રીતે સંભાળતા હતા નથી અને પિતાના ટ્રસ્ટ વિકસાવવામાં આવી હતી તેને દાખલો આપ્યો હતો
વિષે પુરી દેખરેખ રાખતા નથી. ઘણી વખત દ્રસ્ટીઓ દ્રસ્ટ ફંડને
ઉચાપત કરતાં માલુમ પડે છે. વળી દ્રસ્ટ ફડને ટ્રસ્ટીઓ બીજી પણ તેમણે કહ્યું કે, “ટ્રસ્ટોમાં ચાલી રહેલી ગેરરીતિઓની માહિતી
અનેક રીતે લાભ ઉઠાવતા હોય છે. ટ્રસ્ટીઓ પિતાના ટ્રસ્ટને મેળવવા અને એ દુર કરવા અંગેના જરૂરી સૂચને જાણવા અમે
હીસાબ બરાબર રાખતા નથી તેમ જ પિતાના હીસાબને રીતસર જાહેર જનતા જોગી એક પ્રશ્નાવલિ પ્રસિધ્ધ કરી છે. આ પ્રશ્નાવલિ અંગ્રેજી તેમ જ ગુજરાતી, મરાઠી વિ. પ્રાંતીય ભાષાઓમાં પ્રસિધ્ધ
પ્રગટ કરતા નથી. ઘણી વખત નક્કી થએલા ટ્રસ્ટોની લેકેને કશી થઈ છે અને જનતાને મોટી સંખ્યામાં એને ઉપયોગ કરીને સૂચને
જાણ જ હોતી નથી, અને જાણીતા ટ્રસ્ટના શું ઉદ્દેશ છે તેની કરવાની વિનંતી છે. આ પ્રશ્નોત્તરીની નકલે સરકારી સેલીસીટર,
લાગતાવળગતા સમાજને ઘણી વખત કશી ખબર જ હોતી નથી. કાયદા વિભાગ સરકારી કચેરી એ સરનામેથી મળી શકશે. પ્રશ્નો
વળી આજના ટ્રસ્ટીઓ કેટલીયે વાર ટ્રસ્ટના માલીક જેવા તરીના જવાબો મોકલવાની છેલ્લી તા. ૧૫ મી એપ્રિલ છે.”
થઇને બેસે છે અને જ્યારે પણ કોઈ ટ્રસ્ટીની જગ્યા ખાલી પડે છે લોકોને સારે રસ
અને તે જગ્યા બાકી રહેલા ટ્રસ્ટીઓએ જ પુરવાની હોય છે ત્યારે શ્રી. તેડુલકરે કહ્યું કે, અત્યાર સુધીમાં અમને ઘણું લેકે
ટ્રસ્ટીઓ પોતાના મળતી માણસને જ ચુટે છે. વળી જ્યારે તરફથી આવા જવાબો મળ્યા છે. લોકો આમાં સારો રસ પ્રદર્શિત
ટ્રસ્ટીની ખાલી પડેલી જગ્યા પુરવાની જવાબદારી કોઈ જાહેર કરી રહ્યા છે. અમારી તપાસમાં જણાયું છે કે, ઘણા ટ્રસ્ટમાં
સંસ્થાની અથવા તો કોઈ સમાજની કે વર્ગની હોય છે ત્યારે વ્યક્તિગત માલિકીની ભાવના ઘુસી ગઈ છે.
વખતસર નવા ટ્રસ્ટીની નીમણુંક કરવાની બાબતમાં પ્રસ્તુત સંસ્થા, હિસાબો બરાબર રાખવામાં આવતા નથી અને જે ઉદ્દેશ માટે
સમાજ કે વર્ગ લાંબે વખત સુધી પ્રમાદ સેવતા માલુમ પડે છે. દાન આપવામાં આવ્યું હોય તે કરતાં બીજા જ ઉદ્દેશ માટે તેને પ્રશ્ન : એ દૂર કરવા માટે તમે કયા ઉપાયો સૂચવે છે ? ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. જો તરફથી મને જે જવાબ મળ્યા
ઉત્તર: ઉપરની પરિસ્થિતિમાં સુધારો કરવાને માટે અમે નીચે છે તેમાં મોટે ભાગે ટ્રસ્ટો સુવ્યવસ્થિત હોવાનું કહેવામાં આવ્યું છે.
મુજબ કેટલાક ઉપાયો સુચવીએ છીએ. આમ છતાં જે આ સંબંધી વિરૂદ્ધ પક્ષે કઈ દ્રષ્ટિબિંદુઓ હોય તો
(૧) દરેક ટ્રસ્ટ રજીસ્ટર થવું જ જોઈએ અને તેને મેગ્ય પણ અમે જાણવાને ઉસુક છીએ.
જાહેરાત મળવી જ જોઈએ. સ્પષ્ટીકરણની જરૂર - એક મહત્વની બાબતનું સ્પષ્ટીકરણ કરવું
(૨) દરેક ટ્રસ્ટના હીસાબની સ્વતંત્ર તપાસ થવી જોઇએ
જરૂરી છે. આ કાર્ય હાથમાં લેવા પાછળ સરકારને ઉદ્દેશ કોઈ ટ્રસ્ટોને કબજે
અને તે પણ નિયમિત રીતે પ્રગટ થવી જોઈએ. લેવાનું કે બીજો કોઈ ઉદ્દેશ નથી. સરકારને ઉદ્દેશ આ ટ્રસ્ટને (૩) ટ્રસ્ટો સાધારણ રીતે બે પ્રકારના હોય છે. (૧) જવાસર્વોત્તમ ઉપયોગ થઈ શકે એ જ જોવાનું છે. કોઈની પણ ધાર્મિક બદાર ટ્રસ્ટ કે જે પિતાના વહીવટ માટે કોઈ પણ સંસ્થા, સમાજ લાગણી ન દુઃખાય એ માટે સમિતિ બધી કાળજી રાખશે. જ્ઞાતી કે ચેકસ વર્ગને જવાબદાર હોય છે. અને (૨) બીન